Kolory pasów w judo –  stopnie uczniowskie (kyu) i mistrzowskie (dan)

Judo to japoński styl walki wywodzący się z tradycji jūjutsu. Jest to połączenie ćwiczeń fizycznych i samoobrony, ale też pewnych technik ogólnego samodoskonalenia się oraz treningu moralnego. Pasy w judo pełnią funkcję bardzo prozaiczną, choć mają też niezwykle ważną symboliczną stronę. Zawodnicy judo mówią o noszeniu pasa, ale również w pewnym stopniu identyfikują się z nim. Można mówić zarówno o posiadaniu konkretnego koloru pasa, jak i o byciu tym rodzajem pasa. Czytaj dalej, aby dowiedzieć się, jak ważne są pasy w treningu judo oraz skąd właściwie wziął się stosowany do dzisiaj system.

Pas w judo jest symbolem, ale też zwykłym przedmiotem. Pełni bardzo podstawową, praktyczną funkcję – mianowicie podtrzymuje judogi (stroje do judo) we właściwym ułożeniu. Od samego początku tego sportu kwestia zapięcia stroju była bardzo ważna. Musiało być to coś, co nie będzie stwarzało zagrożenia dla ćwiczących. Dlatego też żadne guziki ani podobne zapięcia nie wchodziły w grę.

Po wstępnym zaakceptowaniu pasów  poruszano też kwestie jego konstrukcji. Musiał być to materiał na tyle wytrzymały, aby mógł znosić chwyty, pociągnięcia i wszelkie ruchy wykonywane podczas walki. Jednocześnie nie mógł krępować ruchów ani ranić użytkownika. Wszystkie te wymagania dały początek pasom, które stosuje się do dziś – są one szerokie, grube, wykonane z kilku warstw przeszywanej wzdłużnie tkaniny.

Pasy w judo oznaczają postęp i stanowią wyznaczniki na długiej drodze do doskonalenia technik tego sportu. Uczenie się tej sztuki walki to zdecydowanie proces długoterminowy. Często pierwsze zajęcia zawodnicy odbywają bardzo wcześnie, na zajęciach judo dla dzieci, choć oczywiście można zaczynać w każdym wieku. Awansowanie na kolejne stopnie jest też dla wielu ludzi aspektem motywującym do ciągłego rozwoju.

System stopniowania w judo reprezentuje postępy w nauce oraz indywidualny poziom wtajemniczenia. Pas czarny można więc porównać do zakończenia szkoły średniej, przyswojenia wszystkich podstaw wiedzy i umiejętności zastosowania ich w praktyce. Symbolizuje też gotowość judoki do zgłębiania sztuki na bardziej zaawansowanym poziomie

Oprócz pasa judoka nosi także spodnie (zubon') oraz twardą górę stroju (uwagi). Łącznie zestaw tych trzech elementów nazywany jest jūdōgi. Wcześniej nic podobnego nie było wykorzystywane w żadnym innym sporcie. Taki ubiór narodził się w Kodokanie – pierwszej szkole judo. Judoga może być biała (bardziej tradycyjna wersja) lub niebieska. Wykonana jest z grubej i wytrzymałej bawełny.

Co ciekawe, przed Jigoro Kano system pasów z podziałem na kyu i dan nie istniał w żadnej innej sztuce walki. W uznaniu za osiągnięcia na wcześniejszym etapie nauki przyznawano certyfikaty. Kano wprowadził pewną modyfikację, przyznając w 1883 r. dwóm swoim uczniom rangę shodan. Jako przykładny nauczyciel stosował podział na kolejne stopnie, który stanowił system motywacyjny dla swoich uczniów.

Wówczas nie istniał jeszcze podział na tzw. yudansha (ranga czarnego pasa) i mudansha (uczniowie, którzy nie uzyskali jeszcze czarnego pasa). Czarne pasy wprowadzono dopiero w 1886 r. Były to obi, które wyglądały nieco inaczej niż pasy w judo używane w czasach dzisiejszych. Trening judo odbywał się wtedy w tradycyjnych kimonach.

Symbolika barw. Kiedy wprowadzano kolejne pasy?

W 1907 roku po raz pierwszy pojawiły się stosowana do dziś judoga oraz nowy model pasa. Wciąż stosowano jednak podział tylko na białe i czarne pasy. Miało to swoje uzasadnienie. Zestawienie czerni i bieli reprezentowało uzupełniające się przeciwieństwa i równowagę. Z kolei biel początkujących symbolizowała pustą kartę, która z czasem się zapełni.

Około 1930 r. do systemu oznaczeń dodano szósty, siódmy i ósmy stopień pasa czarnego. Były to specjalne obi, które posiadały umieszczone naprzemiennie czerwone i białe paski. Specjalistyczna nazwa tego modelu to kohaku obi. Tutaj również kolory nie były przypadkowe. Biel oznaczała czystość, a czerwony pasję do doskonalenia się.

W 1943 roku wprowadzono pasy odpowiadające 9. i 10. stopniowi zaawansowania. Kolorowe pasy dla osób na poziomie kyu pojawiły się jeszcze później – dopiero po rozprzestrzenieniu się tego sportu poza teren Japonii. Za osobę, która dała początek temu podziałowi, uznaje się Mikonosuke Kawaishiego. Uznał, że dzięki temu jego uczniowie będą robić większe postępy i będą bardziej zmotywowani do rozwoju. Jego system obejmował pasy w judo w kolorach: białym, żółtym, pomarańczowym, zielonym, niebieskim i fioletowym. Dopiero później dołączyły do nich tradycyjne pasy brązowe i czarne.

Stopnie kyu przydzielane są adeptom przez ich nauczyciela judo – nie dzieje się to automatycznie. Podczas egzaminu na wyższy stopień brana jest pod uwagę frekwencja na zajęciach, znajomość teorii, kryteria techniczne, uczestnictwo w zawodach (tylko powyżej 3 kyu) i osiągane wyniki sportowe, a nawet zachowanie ucznia.

Właściwie wszystkie kolorowe pasy w judo utożsamiane są z rangą uczniowską. Wyróżnia się ich sześć:

6 kyu – biały pas (rokyu);

5 kyu – żółty pas (gokyu);

4 kyu – pomarańczowy pas (yonkyu);

3 kyu – zielony pas (sankyu);

2 kyu – niebieski pas (nikyu);

1 kyu – brązowy pas (ikkyu).

Czarny pas utożsamiany jest z najwyższym poziomem wtajemniczenia w technikę danej sztuki walki. Nie każdy wie, że istnieje więcej stopni mistrzowskich, a kolor czarny wcale nie stanowi końca drogi, jaką podąża judoka.

Kolejne stopnie mistrzowskie – dan wyglądają następująco:

1 dan – czarny pas (shodan);

2 dan – czarny pas (nidan);

3 dan – czarny pas (sandan);

4 dan – czarny pas (yodan);

5 dan – czarny pas (godan).

6 dan (rokudan), 7 dan (shichidan) i 8 dan (hachidan) reprezentowane są przez pasy biało-czerwone. 9 i 10 dan (kolejno kudan i judan) to pasy czerwone. Ich zdobycie jest uznawane za najwyższe osiągnięcie w judo.

Wszystkie stopnie kyū oraz mistrzowskie aż do rokudan zdobywa się podczas egzaminu w dojo. Jednak poziomy powyżej shichidan mają wyjątkowy charakter i traktowane są honorowo. Przyznaje je kontynentalna federacja (w Europie jest to Europejska Federacja Judo – EJF) na wniosek krajowych związków. Kudan i judan przyznaje Międzynarodowa Federacja Judo (IJF) na wniosek federacji kontynentalnych.

Najwyższy poziom wtajemniczenia

Profesor Jigoro Kano, założyciel znanej na całym świecie szkoły Kōdōkan w Tokio, sam posiadał stopień 11 dan. Z tego powodu nie przyznawał nikomu poziomu wyższego niż 10. Do dziś stanowi to granicę nie do przekroczenia.

Co ciekawe, po jego śmierci, jego bratanek i następca Jiro Nango, nadał mu symboliczny stopień 12 dan. Reprezentował go szeroki, biały pas. Można to rozumieć jako konieczność powrotu do źródeł po osiągnięciu wszystkiego, co było możliwe. Miało to miejsce w 1940 roku, czyli w tym samym czasie, w którym miały się odbyć igrzyska olimpijskie w Tokio z uwzględnieniem na nich judo.

Był to wielki plan i marzenie Jigoro Kano, które niestety się nie spełniło (sport ten gościł tam po raz pierwszy w 1964 r., a na stałe został dyscypliną olimpijską w 1972 roku). 12 dan wciąż traktowane jest jako nieosiągalne dla kogokolwiek wtajemniczenie w sztukę judo.