Zasady szermierki — szpada, floret, szabla i inne szermiercze podstawy

Szermierka to sztuka władania bronią białą, która jest jednocześnie sportem o jednej z najstarszych historii, gdyż ta sięga jeszcze czasów przed naszą erą. Od czasów, gdy dostrzeżono w szermierce sportowe walory i zdecydowano się na przekształcenie jej w dyscyplinę sportu, minęło jednak wbrew pozorom niewiele czasu. 

Założeniem szermierki jest pokonanie przeciwnika w walce bronią białą. Najczęściej liczy się po prostu trafienie swojego przeciwnika w walce, która rozgrywa się na macie i można poruszać się po niej tylko w jednej płaszczyźnie. 

Aby prześledzić historię szermierki od początku, trzeba tak właściwie cofnąć się do czasów przed naszą erą, a dokładniej do nawet XIII lub XII wieku przed narodzinami Chrystusa. Z tamtego okresu pochodzą bowiem pierwsze malowidła ścienne, które pokazują walki dwóch zawodników z użyciem broni białej. Znaleziono je w Egipcie i oczywiście daleko było temu do szermierki znanej dzisiaj. 

Fechtunek mocno zaczął rozwijać się w średniowieczu. Wtedy walki doszło bowiem do  ogromnego rozwoju walki zbrojnej i pojedynków pomiędzy dwoma zawodnikami, którymi najczęściej byli rycerze. Organizowano całe turnieje, w których zaczynano korzystać z różnych opisanych w traktatach szermierczych technik. 

Do rozwoju szermierki historycznej w czasie średniowiecza przyczynił się między innymi Niemiec, Hanko Doebringer, który spisał słowa swojego mistrza Johanessa Liechtenauera. To on wyodrębnił różne rodzaje walki, a także określił zasady umowne walki w różnych postawach szermierczych. 

Władanie bronią białą zaczynało mieć coraz mniejsze znaczenie od czasów nowożytnych, gdy rozpoczęło się rozpowszechnianie broni palnej. To właśnie wtedy rozpoczęło się jednak kształtowanie szermierki, jako sztuki fechtunku, czyli uczciwej walki dwóch osób, które korzystały z podobnej broni. Intensywnie pojedynkowano się między innymi we Francji, Włoszech, czy Hiszpanii. Co ciekawe we Francji pojedynki te był naprawdę krwawe. Zaledwie na początku XVII wieku w tym kraju w pojedynkach szacuje się, że zginęło nawet 30 tysięcy osób. 

Przełomowym momentem w szermierce było między innymi wprowadzenie floretu, czyli sportowej broni kolnej, która na sale trafiła pod koniec XVII wieku. W tamtych czasach powoli zaczynano także pojedynkować się z użyciem szabli, czyli zakrzywionych broni wywodzących się z Azji Centralnej. Były one bardzo popularne na przykład w Polsce, gdzie korzystano z nich również jako broni przybocznej. 

Najważniejszy okres pod względem przekształcenia szermierki w sport to wiek XIX. Wtedy pojedynki były na porządku dziennym, gdyż pretekstem do ich rozpoczynania była nawet najmniejsza ujma na honorze szlachcica, oficera, czy też osoby wywodzącej się z nowobogackiej burżuazji. Po pewnym czasie do tych grup dołączyli nawet studenci. 

W tamtym okresie istniały też już kodeksy, które określały prawa oraz obowiązki osób uczestniczących w pojedynkach, a także to, z jakiej broni mają korzystać. Położyło to podwaliny pod wykształcenie sportowej szermierki, czyli dyscypliny, którą uprawia się do dziś. W 1896 stała się ona również dyscypliną olimpijską i była jedną z konkurencji na pierwszych nowożytnych igrzyskach, które zorganizował baron Pierre de Coubertin. 

W tamtych czasach problemem był jednak brak jednolitych zasad, które obowiązywały na całym świecie. Dlatego 29 listopada 1913 roku powstała FIE, czyli Międzynarodowa Federacja Szermiercza. Opracowała ona jednolite zasady pojedynkowania się, czerpiąc z różnych prawideł obowiązujących w państwach specjalizujących się w danej broni. Na przykład źródłem takowych w wypadku floretu była Francja oraz Włochy. Z kolei przy opracowywaniu zasad pojedynków szablą korzystano ze zwyczajów węgierskich. 

Rozpoczęto też staranie się o zapewnienie jak najbardziej obiektywnego sędziowania w trakcie pojedynków szermierskich. Tutaj rozwiązaniem okazały się aparaty elektryczne wskazujące na to, że zawodnik zadał celny cios. Szpady były w nie wyposażone już w 1936 roku. Na kolejne rodzaje broni trzeba było nieco poczekać. Dla floretów takie aparaty wprowadzono bowiem dopiero w 1955 roku, a dla szabli w roku 1988. 

Dziś szermierka to już dyscyplina globalna. Uprawia się ją nie tylko w Europie w krajach, gdzie istnieją bogate tradycje. Do popularyzacji szermierki doszło między innymi za oceanem, gdyż wielu świetnych szermierzy trafiło między innymi do stanów zjednoczonych. Wyjątkiem jest tu Kuba, która należy do najbardziej utytułowanych krajów na igrzyskach olimpijskich w szermierce. 

Podstawą współczesnej szermierki jest odpowiednio przygotowany sprzęt, czyli broń szermiercza wraz z odzieżą ochronną. Najpierw przyjrzymy się broni. Najbardziej klasyczna jest szpada i floret, lecz nie można zapominać także o szablach. 

Współcześnie używane szpady są zakończone puntą, czyli tępą główką, która jest połączona z aparatem elektrycznym liczącym trafienia. Najczęściej cała szpada waży około 300 do 450 gramów i z racji na swoją konstrukcję służy jedynie do pchnięcia przeciwnika. Maksymalna waga określona w przepisach to jednak aż 750 g. 

Floret nieco się różni, gdyż jest to broń, która tak właściwie powstała z myślą o szermierce. Podobnie jak szpada, jest to broń kolna, której klinga jest długa i zakończona tępą puntą. Z reguły korzysta się z floretów o długości 110 cm.

Ostatnia broń biała w szermierce to szabla. Pochodzi ona od rodzaju broni siecznej używanej w Polsce, a pochodzącej z Azji Centralnej, gdzie wykorzystywały ją koczownicze ludy, czy też Persowie. Szabla szermiercza znacząco się od niej różni, między innymi bardzo cienką klingą i tym, że jest ona bronią sieczno-kolną, a nie tylko sieczną. Oznacza to, że z pomocą szabli przeznaczonej do szermierki można wykonywać nie tylko cięcia, ale też i pchnięcia. Każda szabla waży do 500 g. 

Ostatnia rzecz, bez której nie poradziłby sobie żaden szermierz to odzież ochronna. Podstawa to specjalna bluza, a także spodnie. Konieczne jest też noszenie skarpet do kolan, a także butów szermierczych, które są wzmocnione w miejscach najbardziej narażone na zużycie w trakcie pojedynków.

Na zawodach trzeba też nosić specjalny plastron, który jest obowiązkowy. Stanowi on dodatkową ochronę klatki piersiowej. Dla lepszej ochrony ciała ważna jest także rękawica, którą nosi się na dłoni trzymającej broń. Dzięki niej nie ma szans na to, że klinga wsunie się pod bluzę lub, że uszkodzimy sobie dłoń w trakcie zawodów.

Oprócz tego stosuje się czasem dodatkowe ochraniacze. Kobiety obowiązkowo wykorzystują taki, chroniący klatkę piersiową. Chcąc chronić całe swoje ciało, mężczyźni często też ubierają ochraniacze na genitalia. Nie zapominajmy też o masce. Chroni ona całą głowę wraz z szyją, gdyż połączona jest ze specjalnym kołnierzem. Maski muszą być bardzo wytrzymałe i nie powinny pozwolić na przejście żadnego elementu broni.

W szermierce sportowej wyróżnia się trzy konkurencje. Nazwane są tak samo, jak broń, które używa się w danej konkurencji szermierki. Szermierze pojedynkują się więc w szpadzie, szabli i florecie. Różnią się one przebiegiem z racji na zróżnicowany charakter broni, czy też miejsca, w których można uderzać. 

Przede wszystkim każdy zawodnik, który uprawia szermierkę, musi znać zasady szermierczego savoir-vivre. Konwencja zakłada, że przed walką każdy zawodnik staje w postawie szermierczej i prezentuje swoją broń przeciwnikowi zgodnie z opracowaną wcześniej metodą. W ten sposób wykonuje się ukłon szkoły francuskiej, który jest standardowym przywitaniem. Po walce należy również wykonać odpowiednie pożegnanie, a na sam koniec podziękować sobie poprzez podanie nieuzbrojonej dłoni. 

Bardzo ważna jest też znajomość języka francuskiego, a właściwie podstawowych komend. Jest on bowiem językiem oficjalnym podczas wszystkich międzynarodowych zawodów i przede wszystkim korzystając z tego języka, sędzia pojedynku wydaje komendy. 

Polem walki w szermierce jest plansza, czyli specjalne pole o długości 14 metrów. Znajdziemy na nim linię środkową, dwie linie wyjściowe oddalone o 2 metry od centrum i to tam zaczyna się walka, a ponadto dwa obszary dwóch metrów, które znajdują się na końcach planszy i wskazują, że zaraz z niej zejdziemy. 

Maksymalny czas walki wynosi 3 x 3 minuty, a pomiędzy każdą rundą można liczyć na minutową przerwę. W takim formacie walczy się do zdobycia 15 punktów, czyli 15 trafień w swojego przeciwnika. Co ważne przez czas walki rozumie się jedynie czas, który upływa na właściwym pojedynkowaniu, czyli pomiędzy komendami sędziego brzmiącymi — alle oraz halte. 

To, co zalicza się jako trafienie, jest zależne od rodzaju broni. W konkurencji szpada punktowane jest trafienie w całe ciało. W wypadku walki floretem liczy się tylko i wyłącznie tułów oraz podbrzusze, lecz nie zalicza się rąk. W walce szablą ważnym polem trafienia jest górna połowa ciała, liczona od pasa w górę. Co ważne, trafienie zalicza nie sędzia, a jest ono sygnalizowane przez specjalne urządzenie elektryczne, które wskazuje, czy doszło do trafienia w odpowiednie miejsce. W ten sposób nie ma zbyt wiele miejsca na kontrowersje związane z sędziowaniem, co było problemem szermierki na początku jej istnienia jako dyscypliny. 

Co ważne, w szabli i florecie mamy do czynienia z zasadami umownymi, czyli konwencją. Wskazuje ona, że zawodnik wykonujący natarcie ma pierwszeństwo w zadaniu trafienia. Szermierka jest sportem bardzo honorowym i warto trzymać się konwencji, gdyż w innym wypadku zachowujemy się po prostu w sposób nieodpowiedni. 

Zasad szermierki jest znacznie więcej, lecz te to prawdziwe podstawy, które po prostu trzeba poznać. Chcąc poznać ich więcej, można wybrać się na trening szermierki, w trakcie którego zostaniemy z pewnością zapoznani dokładnie z zasadami tego pięknego i posiadającego niezwykle bogatą historię sportu.