Via ferrata – sprzęt i przygotowanie na szlak. Co zabrać?

Via ferraty swój boom zaczęły przeżywać w latach 70. XX wieku – wtedy jeszcze nie zauważono problemu, jakim była asekuracja na powietrznych drogach. Jeszcze w poradnikach z początku lat 90. znajdziemy jakże niebezpieczne pomysły asekuracji sztywnymi lonżami.

Wiele wypadków pokazało jednak, że był to duży błąd, bowiem ferrata jest niczym innym jak powietrznym szlakiem (czasem prowadzona starą drogą wspinaczkową) ubezpieczonym stalową liną lub łańcuchem. Popularne szlaki turystyczne via ferrata znajdują się m.in. w Polsce, Austrii, Czechach i na Słowacji. Via ferrata w dosłownym tłumaczeniu to "żelazna droga", a nazwa ta wynika wprost z faktu, że na szlakach znajdziemy wiele stalowych elementów, które wykorzystywane są do autoasekuracji. W trudniejszych miejscach, gdzie podejście jest bardziej strome, zainstalowane są klamry, drabinki, kładki i wiszące mosty.

Jak mówi stare porzekadło: „mamę oszukasz, tatę oszukasz, ale fizyki nie oszukasz”. Musiał się więc pojawić element pośredniczący między tym żelastwem, a naszym kręgosłupem, który pochłonie energię upadku.

Człowiek upadając na żelaznej perci może wygenerować siłę o wartości nawet dwudziestokrotnie większej niż w wypadku wspinaczki sportowej. Pojawiła się więc nowa kategoria sprzętu górskiego, przeznaczonego specjalnie do poruszania się po via ferratach.

Sprzęt na via ferraty to obecnie przede wszystkim trio składające się z:
– lonży,
– uprzęży,
– kasku.

Czasem przydaje się też lina oraz przyrząd asekuracyjno-zjazdowy i inne dodatkowe elementy. Sprzęt to podstawa, jeżeli pragniesz rozpocząć swoją przygodę z via ferratami.
Warto także pamiętać, że poszczególne ferraty mają różne skale trudności.

Każda via ferrata ma swój określony stopień trudności, dzięki czemu łatwo możemy się zorientować z jakim wyzwaniem będziemy mieć do czynienia:

A – to łatwa via ferrata dla początkujących. Pozwoli ci poczuć, czym jest wspinaczka skałkowa i wypróbować swoich sił w poruszaniu się w trudnym terenie.

B – jest nieco trudniejsza niż łatwa, ale wciąż nadaje się dla początkujących. Jest to dłuższa wspinaczka, ale widoki są tego warte.

C – ferrata trudna, gdzie sporo jest miejsc ze stromymi odcinkami. Polecane są osobom z doświadczeniem, Zdecydowanie nie nadaje się na rozpoczęcie swojej przygody z via ferrata.

D – ferrata jest bardzo trudna. Nie jest polecana dla początkujących.

E – ferrata jest niezwykle trudna i tylko doświadczeni wspinacze powinni ją przejść. Trasa jest długa i uciążliwa, z wieloma trudnymi odcinkami.

F – ferrata jest niezwykle trudna i tylko doświadczeni wspinacze powinni się na nią wybrać. Trasa jest długa i trudna, z wieloma wymagającymi odcinkami.

Rzecz pierwsza to lonża. Najważniejszy i prawdopodobnie najbardziej charakterystyczny element wyposażenia “ferratysty”. Obecnie lonże są wykonywane w systemie “Y” – bowiem wyglądem przypominają dwie taśmy z pakunkiem na końcu niczym ta litera alfabetu. To właśnie ten element odpowiada za nasze bezpieczeństwo.

Charakterystyczny pakiet na końcu jest pochłaniaczem energii, wziętym z przemysłowego dostępu linowego. W środku znajduje się taśma połączona specjalnymi, spajającymi szwami, które w momencie upadku ulegają rozerwaniu i dzięki temu pochłaniają przyłożoną do absorbera energię.

Absorber w lonży na via ferratę wygląda zazwyczaj jak pakunek wielkości dwóch pięści. Jest zamknięty w specjalnym etui, które można otworzyć w celu sprawdzenia, czy wszystko jest w należytym porządku (świadczy o tym specjalna metka lub czerwone nici, które ulegają uszkodzeniu w pierwszej kolejności). Zazwyczaj ramiona lonży mają postać elastycznych, zwijających się harmonijkowo taśm. To ma służyć ochronie ciała, gdyby zaplątały się nam o nogi.

Lonża sama w sobie byłaby niczym, gdybyśmy nie mogli przymocować jej do ciała. Tu z pomocą przychodzą uprzęże wspinaczkowe. Prym na rynku w tej kwestii bezapelacyjnie wiodą uprzęże biodrowe. Należy jednak pamiętać, że w przypadku osób niezbyt obytych z ekspozycją lub dzieci, trzeba stosować pełne uprzęże chroniące przed obróceniem się do góry nogami. Możemy się też spotkać z uproszczoną uprzężą, zbudowaną z samych taśm. Jej niewątpliwą zaletą jest lekkość, natomiast wadą: mniejsza wygoda.

Ważna uwaga! Lonże mocujemy do łącznika uprzęży za pomocą węzła (nazywanego główką skowronka lub krawatem) tak, aby uniknąć elementów pośrednich (karabinka), które będą działały osłabiająco na cały układ.

Ferraty to turystyka, która nieraz ociera się o umiejętności wspinaczkowe – a przy wspinaczce bezpieczeństwo to podstawa. Warto więc na dłuższych bądź trudniejszych drogach zabrać ze sobą linę i potrzebny do niej osprzęt. Jest to szczególnie istotne, gdy nasz towarzysz przekracza parametry lonży: jest za lekki (poniżej 40 kg) lub za ciężki (ponad 120 kg).

Lina powinna mieć długość ok 30-40m. Możemy użyć tzw. liny turystycznej: dynamicznej połówkowej. Dodatkowo musimy zaopatrzyć się w kilka karabinków zakręcanych, ekspresy (dwa karabinki niezakręcane, połączone taśmą) i przyrząd do tzw. asekuracji z górnego stanowiska. Obsługa tego wymaga jednak praktyki którą najszybciej nabędziemy szkoląc się pod okiem doświadczonej osoby lub instruktora.

Planując przejście trudniejszych ferrat przydatne mogą się okazać zapasowe ekspresy i karabinki HMS. Jeśli lonża nie posiada dodatkowego otworu na trzeci karabinek do odpoczynku (między ramionami lonży), warto wyposażyć się w taśmę wspinaczkową (około 60cm) i karabinek zakręcany (najlepiej automatyczny|).

Istotne są również odpowiednie buty wspinaczkowe. Dobrym rozwiązaniem będą buty podejściowe ze specjalną strefą “wspinaczkową” na podeszwie i niskim sznurowaniem, które pozwala dopasować idealnie buta do stopy. Nie zapomnijmy o rękach, które podczas spaceru na via ferratach będą najmocniej narażone na otarcia. Nierzadko stalowe liny ulegają uszkodzeniom i mogą boleśnie pokaleczyć skórę. Dobrą ochroną dłoni będą więc pełne lub bezpalczaste rękawiczki.

Równie ważny jest plecak. Do przenoszenia sprzętu najlepiej nadają się małe worki wspinaczkowe o smukłej budowie.Taki kształt chroni przed zahaczeniem o zabezpieczenia czy skałę i nie ogranicza ruchów. Sam ubiór powinniśmy zaplanować na tzw. cebulkę.

Pamiętajmy o naładowanym telefonie z wpisanym numerem do służb ratowniczych, apteczce turystycznej i tzw. lifebag’u – rodzaju awaryjnej płachty biwakowej. Sensowne będzie także odpowiednie ubezpieczenie (obecnie najlepsze na rynku jest to, które zapewnia członkostwo w największym na świecie klubie wysokogórskim Deutscher Alpenverein) oraz posiadanie na terenie UE Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego.

Pomocne będzie też dokładne przestudiowanie trasy. Warto prześledzić stronę z detalicznym topo ferrat – czyli planem ze szczegółowym opisem danych sekcji i ich trudności. Oprócz zakupu samego sprzętu warto wcześniej przećwiczyć umiejętność posługiwania się nim. Warto wybrać się na ściankę wspinaczkową lub zapytać w zaprzyjaźnionym klubie górskim.

Na rynku są też dostępne kursy przygotowujące do samodzielnych wędrówek. Sprzęt bywa bolesnym, dla naszego portfela, aspektem turystyki górskiej. Jednak jego obecność na via ferratach nabiera poważnego wydźwięku. Niezawodność może bowiem decydować o życiu i śmierci. Namawiam zatem do zainwestowania w porządny ekwipunek, aby w spokoju cieszyć się widokami na powietrznych, żelaznych perciach.