Prawo Bosmana – największa rewolucja w historii futbolu

Początkiem tej rewolucji był zawodnik, którego nazwisko nie jest szeroko znane w annałach sportowych historii, przynajmniej jeśli chodzi o osiągnięcia na boisku. Mimo to, jego nazwisko jest dobrze znane wśród profesjonalnych piłkarzy, a zwłaszcza menadżerów sportowych. Mowa tu o Bosmanie. To od jego nazwiska pochodzi termin „prawo Bosmana”, które zrewolucjonizowało europejski futbol, zmieniając układ sił na Starym Kontynencie. To, jak przeciętny zawodnik stał się symbolem tej wielkiej zmiany w historii futbolu, będzie omawiane w dalszej części artykułu.

Jean Marc Bosman był piłkarzem. Mimo że jego nazwisko rzadko pojawiało się na pierwszych stronach gazet, a koszulki piłkarskie z nazwiskiem Bosman nie notowały wysokiej sprzedaży. Jednak - nie był postacią zupełnie nieznaną. Miał niezłą karierę w młodzieżowej reprezentacji Belgii oraz występował między innymi w Standardzie Liege. Niemniej jednak dziś na pewno nie rozmawialibyśmy o nim, gdyby nie wydarzenia z 1990 roku.

Omawianym okresie na rynku transferowym piłkarskim obowiązywały odmienne zasady niż obecnie. Wygaśnięcie kontraktu nie oznaczało automatycznie swobody działania dla piłkarza. Nawet jeśli zawodnik stał się „wolny”, klub zainteresowany jego pozyskaniem nadal musiał zapłacić odstępne jego poprzedniemu klubowi.

W wieku 26 lat Bosman był związany umową z klubem RC Liège, na kwotę 120 000 franków belgijskich, która miała wygasnąć 30 czerwca 1990 roku. W dniu 21 kwietnia tego samego roku klub zaproponował mu nowy kontrakt, zakładający obniżenie jego zarobków do 30 tys. franków belgijskich.

Nie ma nic dziwnego w tym, że Bosman zdecydowanie odrzucił taką propozycję. Zgodnie z ówczesnymi przepisami został wpisany na listę transferową, a jego wartość oszacowano na ponad 11 mln franków belgijskich. W owych czasach nawet po zakończeniu obowiązywania kontraktu piłkarz nie miał pełnej swobody decyzji co do swojej przyszłości – formalnie nadal był własnością klubu. To właśnie w tym punkcie rozpoczęła się długa historia, która w konsekwencji zmieniła krajobraz rynku transferowego na wiele lat.

Jean Marc Bosman nie zamierzał zakończać swojej kariery i samodzielnie rozpoczął poszukiwania nowego klubu. Zainteresowanie jego usługami wyraził US Dunkerque, oferując mu 100 tys. franków miesięcznie oraz bonus za podpisanie kontraktu w wysokości 900 tys. franków. Wkrótce doszło do porozumienia między klubami – planowano przeprowadzić transakcję na zasadzie wypożyczenia z możliwością późniejszego definitywnego transferu. Wydawało się, że wszystko układa się po myśli Bosmana i mógł on kontynuować swoją karierę w nowym miejscu. Wydawało się…

Obecny klub Bosmana, RC Liege, doszedł do wniosku, że US Dunkerque jest niewypłacalny i nie będzie w stanie spełnić ustaleń zawartych w umowie. W związku z tym formalności nie zostały zrealizowane, a karta zawodnicza Bosmana zamiast trafić do Francji, pozostała w Belgii. Porozumienie, które miało doprowadzić do odejścia Bosmana z RC Liege, nie zostało zrealizowane, a 31 lipca 1990 roku Bosman został zawieszony w prawach piłkarza.

Niedługo potem, 8 sierpnia, Bosman zdecydował się podjąć kroki prawne. Wniósł pozew przeciwko klubowi z Liege, domagając się miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 100 tys. franków do momentu znalezienia nowego pracodawcy, przy zachowaniu neutralności przez klub z Liege w jego poszukiwaniach. Sąd przyznał rację Bosmanowi, jednak przyznanie mu pensji ograniczono do 30 tys. franków miesięcznie. Mimo to wydawało się, że Bosman ma otwartą drogę do znalezienia nowego klubu bez większych przeszkód.

Bosman stanął do walki z systemem, który dotąd niepodważalnie faworyzował kluby. Zmiana tego ustalonego porządku mogła grozić negatywnymi konsekwencjami dla drużyn, które traciły kontrolę nad zawodnikami. Jego wątpliwy status prawny oraz etykieta rewolucjonisty przylgnęły do niego na stałe, ale Bosman nie miał zamiaru się poddawać.

Orzeczenie dotyczące Bosmana miało znaczący wpływ na świat sportu, wprowadzając dwie istotne modyfikacje:

– po pierwsze, zawodnikowi, któremu wygasł kontrakt z jednym klubem, umożliwiono przejście do innego klubu bez żadnych opłat;

– po drugie, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zniósł limit obcokrajowców w klubach z Unii Europejskiej, które posiadają obywatelstwo państwa członkowskiego UE.

Oba te przepisy, według oceny Trybunału, były sprzeczne z artykułem 48 Traktatu EWG, więc konieczne było ich dostosowanie tak, aby były zgodne z zasadą prymatu prawa europejskiego. Skutki tego orzeczenia przekroczyły wszelkie oczekiwania, nawet samego zainteresowanego.

Sam Jean Marc Bosman niewątpliwie doświadczył momentów chwały. Stał się obrońcą wolności piłkarzy, stał się symbolem. Jego postać powinna być ceniona przez kolejne pokolenia zawodników, gdyż kto wie, czy obecny futbol byłby taki sam, gdyby nie wkład Belga.