Żywność liofilizowana - co to jest ?

Liofilizacja to jeden z najlepszych sposobów na konserwowanie żywności. Stosuje się ją głównie w przemyśle spożywczym, ponieważ proces ten jest pod wieloma względami bardzo wymagający. O jego szczegółach opowiemy w dalszej części poradnika. W tej skupimy się na odpowiedzi na pytanie: żywność liofilizowana co to jest. Celem liofilizacji jest przedłużenie przydatności do spożycia produktów spożywczych. Żywność, która została jej poddana cechuje się więc długim terminem przydatności, który zawdzięcza różnym sposobom odwadniania. Jest to nic innego jak jedzenie pozbawione nawet do 95% wody. Aby móc je skonsumować, należy je tylko nawodnić. Jak to zrobić? Wystarczy zalać gorącą wodą zawartość opakowania, a następnie zamieszać i odczekać kilka chwil a danie wróci do swojej poprzedniej postaci. Jak to możliwe? O tym przeczytasz w poniższym akapicie.

Jak przedłużyć okres przydatności jedzenia, bez korzystania z konserwantów? Poddając je liofilizacji. Na czym polega ten proces? Spieszymy z odpowiedzią. Przede wszystkim wykorzystywana jest tutaj sublimacja. Jeśli nie pamiętasz lekcji chemii, na których uczono nas, na czym polega to zjawisko, przypominamy, że jest to bezpośrednie przejście ze stanu gazowego do stanu stałego. Podczas sublimacji pomijany jest bowiem stan ciekły. Aby liofilizacja przebiegła prawidłowo, muszą być spełnione następujące warunki: niskie ciśnienie oraz niska temperatura. Dzięki temu związki, które cechują się wysoką wrażliwością na wilgoć i ciepło, mogą zachować swoją żywotność. Jak każdy skomplikowany mechanizm, także liofilizacja, składa się z kilku etapów. Należą do nich:

mrożenie, czyli etap pierwszy. Odbywa się on w temperaturze od -50 do -80 stopni Celsjusza;

suszenie pierwotne, czyli sublimacja. Ten etap następuje po zamrożeniu produktu. Ciśnienie w liofilizatorze zostaje wtedy obniżone do wartości niższej niż ciśnienie pary lodu. W tym czasie lód, który powstał podczas mrożenia zamienia się w parę wodną;

suszenie wtórne, czyli desorpcja. Mimo, że lód zmienił już swoją postać, wewnątrz produktu pozostały jeszcze pewne ilości wilgoci. W celu pozbycia się jej, podnosi się nieco temperaturę powietrza (do około 0 stopni Celsjusza) i maksymalnie obniża ciśnienie w liofilizatorze.

Zastosowanie obniżonego ciśnienia podczas suszenia pierwotnego (w procesie sublimacji) i wtórnego (w procesie desorpcji) powoduje lepsze związanie się cząsteczek wody w produkcie, dzięki czemu są one łatwiejsze do usunięcia.

Procesowi liofilizacji można poddać praktycznie wszystko, co zawiera wodę. Nie ma jednak takiej potrzeby, dlatego większość produktów liofilizowanych składa się z następujących elementów:

warzywa (papryka, pietruszka, seler, por, dynia, szparagi, fasola, pomidory),

owoce (truskawki, jabłka, żurawina, maliny, wiśnie, śliwki, porzeczki, gruszki, jeżyny, mango, banany, marchew),

przetwory owocowe (dżemy, soki)

grzyby,

mięso (drób, wołowina, wieprzowina, ryby, owoce morza),

jaja,

produkty mleczne (mleko),

ziarna i produkty pszenne (makaron, ryż, komosa ryżowa),

przyprawy (oregano, czosnek, bazylia, imbir, mięta).

Owoce liofilizowane i warzywa liofilizowane można spożywać jako przekąskę. W ofercie liofilizatów znaleźć można jednak także pełne dania, takie jak śniadania, zupy, drugie dania i desery.

Jak smakują dania liofilizowane? Praktycznie tak samo, jak smakowałyby przed poddaniem ich temu procesowi. Co prawda owoce i warzywa nie mogą w pełni odzyskać swojej soczystości, chrupkości czy świeżości, jednak zazwyczaj są one jednym z kilku składników dania gotowego, a więc ich faktura nie odrywa w nim aż tak ważnej roli. W daniach makaronowych lub z ryżem warzywa i tak nie są chrupiące, więc nie ma znaczenia czy jedzenie jest poddane ponownemu uwodnieniu czy zostało ugotowane kilka godzin temu.

Liofilizaty zachowują w większości swoje właściwości pierwotne. Mimo długiego terminu przydatności do spożycia cechują się:

prawie takim samym smakiem w stosunku do świeżych odpowiedników,

tym samym zapachem,

zbliżoną teksturą,

taką samą kalorycznością,

taką samą wartością odżywczą.

Do największych zalet liofilizatów należy:

długa data przydatności do spożycia,

brak konserwantów,

łatwość przygotowania posiłków (wystarczy zalać wrzątkiem i odczekać chwilę, a danie jest gotowe do spożycia),

łatwość spożycia (opakowanie służy zarówno jako naczynie do gotowania jak i do jedzenia. Nie wymaga więc żadnych dodatkowych utensyliów, poza sztućcami),

różnorodność smaków (w dobrych sklepach turystycznych i sportowych, znaleźć można ogromny wybór dań różnego typu),

niska masa i mała objętość (jest to jedzenie idealne do transportu w plecaku lub innym bagażu podręcznym, ponieważ zajmuje mało miejsca i jest lekkie),

zachowanie najważniejszych składników odżywczych (wartość odżywcza liofilizatu to aż 97% wartości oryginalnej),

zachowanie wyglądu (a dokładniej barwy, kształtu i aromatu, czyli właściwości organoleptycznych na poziomie 90%).

Jak każdy inny produkt, także dania liofilizowane mają swoje wady. Choć w przypadku liofilizatów jest ich naprawdę niewiele. W zasadzie, to do głowy przychodzą nam tylko dwie:

konieczność użycia wrzącej wody (dań nie można spożywać bez ich wcześniejszego namaczania, chyba że są to owoce lub warzywa),

stosunkowo wysoka cena (jakość niestety musi swoje kosztować, dlatego dania kosztują od 20 do 60 złotych, natomiast śniadania, czyli na przykład owsianki nieco poniżej 10 złotych. Są więc one znacznie droższe niż dania instant. Należy jednak pamiętać o tym, że w przeciwieństwie do zupek i dań w proszku, liofilizaty są pełnowartościowymi posiłkami).

Pierwsze liofilizowane jedzenie spożywali w latach sześćdziesiątych ubiegłego stulecia astronauci. Poza tą grupą zawodową, nie było chętnych na takie jedzenie, głównie ze względu na wysokie koszty jego produkcji. Wraz z upływem czasu, liofilizatory stały się bardziej powszechne i obecnie cieszą się dużą popularnością. Sprawdzają się zarówno na wyprawach rowerowych jak i na wyprawach pieszych i podczas uprawiania wielu innych aktywności outdoorowych. Kto najczęściej korzysta z liofów? W czołówce miłośników tego praktycznego rozwiązania są alpiniści, himalaiści, uczestnicy trekkingu górskiego, żeglarze, rowerzyści i żołnierze. Dzięki liofilizacji, dania są smaczne, lekkie, pożywne i nie zawierają konserwantów.