Zastanawiasz się, czym jest hipoterapia? Na czym polega terapia z końmi? W jaki sposób wspiera rehabilitację i fizjoterapię? Sprawdź!
Hipoterapia to forma terapii, która wykorzystuje kontakt z koniem, by wspierać rozwój fizyczny, emocjonalny i społeczny. Łączy w sobie elementy rehabilitacji, relaksu i budowania więzi ze zwierzęciem. Dowiedz się, na czym polega!
Hipoterapia to forma terapii wspomagającej, w której wykorzystywany jest ruch konia w pracy z osobami z różnymi trudnościami – zarówno fizycznymi, jak i psychicznymi. Dzięki naturalnym, rytmicznym ruchom zwierzęcia oraz jego ciepłu i sile, pacjenci mogą poprawić jakość swojego życia pod wieloma kątami.
Ta metoda rehabilitacji jest przeznaczona dla dzieci, młodzieży i dorosłych z różnorodnymi trudnościami oraz osób niepełnosprawnych. Mogą to być na przykład problemy neurologiczne, jak mózgowe porażenie dziecięce, czy zespół Downa. Skorzystać mogą też osoby ze schorzeniami psychicznymi. W jakich przypadkach pomocna będzie hipoterapia? Depresja, lęki czy zaburzenia koncentracji to jedne z nich. Prowadzona jest także hipoterapia dla dzieci z autyzmem. Korzystają z niej również osoby po urazach, z wadami postawy czy problemami sensorycznymi.
Hipoterapia polega na wykonywaniu specjalnie dobranych ćwiczeń na grzbiecie konia, który porusza się stępem – czyli najspokojniejszym chodem. Ruchy wierzchowca przenoszą się na ciało jeźdźca, naśladując naturalny wzorzec chodu człowieka. Wspomaga to przede wszystkim rozwój motoryczny. Również poprawiana jest postawa i równowaga podczas ćwiczenia na koniu. Hipoterapia prowadzona jest przez terapeutę, w sposób dostosowany do potrzeb uczestnika, często współpracując z instruktorem jazdy konnej i opiekunem, tworząc bezpieczną i wspierającą przestrzeń do terapii.
Choć hipoterapia i jeździectwo odbywają się na grzbiecie konia, różnią się celem i przebiegiem. Ta pierwsza to forma terapii prowadzona przez wykwalifikowanego hipoterapeutę, skoncentrowana na poprawie zdrowia fizycznego lub psychicznego pacjenta – to nie sport, a rehabilitacja. Jazda konna natomiast ma charakter rekreacyjny lub sportowy, skupia się na nauce techniki i pracy z koniem. W hipoterapii koń jest narzędziem terapeutycznym, a nie celem samym w sobie.
Tego typu terapia działa wielowymiarowo, jednocześnie na umysł, emocje i ciało. Poprawia koordynację, orientację w przestrzeni i napięcie mięśniowe. Dzięki temu osoby z zaburzeniami neurologicznymi, ortopedycznymi czy rozwojowymi mogą ćwiczyć postawę i sprawność w sposób przyjemny, bez konieczności wykonywania standardowych ćwiczeń rehabilitacyjnych.
Poza korzyściami fizycznymi hipoterapia wpływa również na sferę emocjonalną i społeczną. Kontakt z koniem – ciepłym, spokojnym i reagującym na emocje – pomaga w budowaniu zaufania, poczucia własnej wartości i bezpieczeństwa. Wspólne zajęcia uczą cierpliwości, odpowiedzialności i nawiązywania relacji. Dla wielu uczestników to nie tylko terapia, ale też moment wyciszenia.
Terapia na koniu nie jest wskazana w przypadku ostrych stanów zapalnych, alergii na sierść konia, poważnych schorzeń ortopedycznych (na przykład niestabilności kręgosłupa) czy padaczki niekontrolowanej lekami. Przeciwwskazaniem mogą być również lęki uniemożliwiające kontakt ze zwierzęciem lub brak zgody lekarza prowadzącego.
Nie każdy może też skorzystać pod kątem lat z tego, co oferuje hipoterapia. Od jakiego wieku można ją rozpocząć? Zazwyczaj jest to 2-3 rok życia, w zależności od potrzeb i możliwości dziecka.
Warto pamiętać, że konie wykorzystywane w hipoterapii mają wyjątkowy charakter – powinny być spokojne, zrównoważone, cierpliwe i dobrze znosić bliski kontakt z pacjentem, również tym o niestandardowych reakcjach. Ważna jest ich płynność i regularność chodu, zwłaszcza w stępie, który przenosi terapeutyczny ruch na ciało jeźdźca. Najczęściej wybiera się konie o średnim wzroście, łagodnym usposobieniu i dobrze ułożone – niezbyt płochliwe, przewidywalne i chętne do współpracy.
Oprócz wierzchowców przydatny jest specjalny sprzęt do hipoterapii. Zamiast klasycznego siodła często stosuje się pasy z uchwytami, które ułatwiają utrzymanie równowagi, a jednocześnie pozwalają lepiej odczuwać ruchy konia. Czasem wykorzystywana jest też mata lub derka terapeutyczna, zwiększająca wygodę.
Formy hipoterapii można podzielić w zależności od celu terapii i stopnia zaangażowania pacjenta w kontakt z wierzchowcem. Wyróżnia się:
– fizjoterapię na koniu – najbardziej klasyczna forma, gdzie koń porusza się stępem, a pacjent wykonuje ćwiczenia pod okiem fizjoterapeuty. Skupia się na poprawie funkcji ruchowych, postawy, napięcia mięśniowego i koordynacji. Jest to odpowiednia hipoterapia dla dzieci niepełnosprawnych,
– psychopedagogiczną jazdę konną – łączy elementy psychoterapii i pedagogiki. Skierowana głównie do dzieci z zaburzeniami emocjonalnymi, koncentracją czy trudnościami w relacjach społecznych,
– terapię z koniem – forma pośrednia, gdzie sama obecność konia, jego pielęgnacja, prowadzenie i budowanie relacji z nim mają działanie terapeutyczne. Często stosowana jest u osób z lękami, autyzmem czy w terapii traumy.
Przygotowanie zaczyna się od konsultacji z lekarzem lub terapeutą, który ocenia, czy nie przeciwwskazań do udziału w zajęciach pacjenta. Warto zaopatrzyć dziecko w wygodne, sportowe ubranie, dobrane do pogody, najlepiej z długimi nogawkami i rękawami oraz pełne buty na twardej podeszwie. Dobrze też opowiedzieć maluchowi, czym jest hipoterapia, pokazać zdjęcia koni i porozmawiać o tym, co się będzie działo na zajęciach, by zmniejszyć ewentualny stres.
Oto cztery przykładowe ćwiczenia, wykorzystywane w hipoterapii.
– Utrzymywanie równowagi w pozycji wolnej – pacjent siedzi na koniu bez trzymania się uchwytów lub wodzy, ręce swobodnie w bok. Celem ćwiczenia jest aktywizacja mięśni głębokich i poprawa stabilizacji tułowia. Koń porusza się stępem, a terapeuta obserwuje reakcje posturalne.
– Skręty tułowia z sięganiem – sięganie za siebie, dotykanie ogona konia lub przekładanie przedmiotu z jednej strony na drugą. To ćwiczenie wspiera rotację kręgosłupa, koordynację oraz orientację w przestrzeni.
– Jazda tyłem lub bokiem – zmieniona pozycja siedząca (tyłem lub bokiem do kierunku jazdy) zmusza ciało do pracy w inny sposób, uruchamia inne grupy mięśni, poprawia czucie ciała i równowagę. Często stosowane przy asymetriach posturalnych.
– Ćwiczenia z przedmiotami – używa się piłek, chust, obręczy czy kolorowych elementów. Osoba na koniu wykonuje zadania: podawanie, rzucanie, sortowanie, wkładanie do koszyków. To świetne ćwiczenie motoryki dużej, integracji sensorycznej i koncentracji.
Hipoterapia to połączenie ruchu, relacji z koniem i terapii, która działa holistycznie, na ciało, emocje i umysł. Jest to forma wsparcia realnie wspomagająca proces leczenia i rehabilitacji.
