Zwrot przez sztag – wyjaśniamy, jak wykonać ten manewr!

Zacznijmy od początku, a więc co to jest sztag. To jeden z podstawowych elementów olinowania stałego jachtu. Jest to lina (najczęściej stalowa), której zadaniem jest utrzymywanie masztu w pozycji pionowej – od przodu. Mocuje się ją od szczytu lub górnej części masztu aż do dziobu jednostki. W duecie z achtersztagiem (który stabilizuje maszt od tyłu) oraz wantami (trzymającymi maszt na boki), sztag tworzy coś w rodzaju rusztowania, które pozwala masztowi sprostać wszystkim siłom działającym na niego podczas żeglugi.

Kiedy jacht płynie pod wiatr, maszt i żagle muszą wytrzymać ogromne naprężenia – zarówno boczne, jak i wzdłużne. Sztag nie tylko przeciwdziała przesuwaniu się masztu do tyłu, ale także wpływa na krzywiznę masztu, a co za tym idzie – kształt żagli. To właśnie dzięki odpowiedniemu napięciu sztagu, fok lub genua mogą dobrze pracować, przetwarzając siłę wiatru w czystą prędkość i zwrotność jednostki.

Na wielu jednostkach, sztag pełni również rolę masztu dla żagla przedniego. To na nim roluje się fok lub genua (w przypadku sztagu z rolerem), albo mocuje się żagiel na fałach z pomocą przelotek i zatrzasków. Dlatego tak ważne jest, by sztag był maksymalnie sztywny – każde jego ugięcie powoduje zniekształcenie żagla, co wpływa na aerodynamikę i osiągi jachtu.

Żeglowanie pod wiatr to jak taniec z żywiołem – z jednej strony ogranicza nas kierunek wiatru, z drugiej – pozwala wykorzystać jego siłę do posuwania się na przód. Jednym z podstawowych manewrów, który pozwala utrzymać kurs i efektywnie poruszać się pod wiatr, jest zwrot przez sztag. Choć dla doświadczonych żeglarzy to codzienność, dla początkujących może być nieco tajemniczy.

Zwrot przez sztag to manewr, podczas którego jacht zmienia kurs przechodząc dziobem przez linię wiatru. Inaczej mówiąc: jacht przestaje płynąć na jednym halsie i zaczyna na drugim.

Pamiętaj, że bezpieczeństwo załogi to podstawa – zwłaszcza przy silnym wietrze lub na szkoleniowych rejsach. Przed rozpoczęciem manewrów, jak zwrot przez sztag, każdy na pokładzie powinien mieć założoną dobrze dopasowaną kamizelkę ratunkową.

Zanim rozpoczniesz jakikolwiek manewr, upewnij się, skąd wieje wiatr. To podstawa – bez tego nie wiesz, w którą stronę skręcać.

Ustal, na jakim kursie względem wiatru obecnie się znajdujesz. Jeśli nie jesteś jeszcze na bajdewindzie, to najpierw „ostrzyj” – czyli skieruj jacht bliżej linii wiatru.

Wydaj głośną i wyraźną komendę: „Przygotować się do zwrotu przez sztag!”. To sygnał dla załogi, że zaraz zacznie się zmiana halsu.

Wybierz żagiel główny (grot) do osi jachtu – to zwiększa nawietrzność i pomaga w sprawnym wejściu w zwrot.

Sternik zaczyna energicznie pracować, czyli wychyla ster w kierunku wiatru – zwykle pod kątem około 45 stopni. To moment rozpoczęcia właściwego manewru.

Kiedy przedni żagiel (fok) zacznie łopotać, wydaj komendę: „Lewy/prawy szot luz!”, zależnie od tego, z której burty był prowadzony.

Załoga przemieszcza się na burtę, która po wykonanym zwrocie będzie nawietrzna. To ważne dla zachowania równowagi jachtu.

Aby jacht nie próbował wrócić na poprzedni kurs i nie „kleił się” do wiatru, lekko odpuść szoty grota.

Skontrowanie sterem pozwoli wyrównać tor jachtu i utrzymać właściwy kierunek po wykonanym zwrocie.

W żeglarstwie dobra komunikacja to podstawa bezpieczeństwa i skuteczności. Zwrot przez sztag może wydawać się prosty, ale jeśli załoga nie współpracuje – fok nie przełoży się na czas, jacht może „stanąć w bajdewindzie”, a w silnym wietrze żagle mogą uderzyć z impetem, powodując niekontrolowane sytuacje. Komendy pozwalają działać sprawnie i synchronicznie. Koniecznie naucz się tych sformułowań:

• Sternik: Do zwrotu przez sztag;
  
• Cała załoga: Jest do zwrotu przez sztag;
  
• Sternik: Lewy / prawy foka szot luz;
  
• Szotmen: Jest lewy / prawy foka szot luz;
  
• Sternik: prawy / lewy foka szot wybieraj;
  
• Szotmen: Jest prawy / lewy foka szot wybieraj.