Jakie są rodzaje żagli na jachcie i innych jednostkach pływających?

Żagle są podstawowym elementem napędowym jednostek pływających, zarówno dawnych żaglowców, jak i nowoczesnych jachtów. W zależności od konstrukcji, przeznaczenia i sposobu mocowania, można wyróżnić różne rodzaje żagli: przednie, główne, czy rejowe, które pełnią określone funkcje na pokładzie. Podział ogólny wygląda następująco:

• żagle przednie, które znajdują się przed masztem lub między masztami, mające na celu poprawę zwrotności i prędkości,
  
• żagle główne, czyli rodzaj żagla na maszcie lub za masztem, odpowiedzialny za główny napęd jednostki,
  
• żagle rejowe, charakterystyczne dla dużych żaglowców, rozpinane na poprzecznych rejach,
  
• żagle gaflowe, o trapezowym kształcie, montowane na gaflach, często spotykane w klasycznych jednostkach,
  
• żagle łacińskie, czyli skośne żagle między masztami, używane głównie na tradycyjnych jednostkach w rejonach śródziemnomorskich i arabskich.

Żaglowce, czyli duże jednostki wielomasztowe, wykorzystywały przez wieki różnorodne typy żagli, dopasowane do długich rejsów oceanicznych, transportu towarów oraz celów wojennych. Sprawdź poniżej, o jakich rodzajach mowa.

Żagiel rejowy to jeden z najbardziej rozpoznawalnych rodzajów ożeglowania. Był wykorzystywany na fregatach, karakach czy galeonach. Ma on charakterystyczny kwadratowy lub prostokątny kształt i jest przystosowany do żeglugi z wiatrem od rufy. Ten typ zapewniał dużą powierzchnię żagla, co pozwalało osiągać wysokie prędkości na otwartym oceanie. Wymagał jednak licznej załogi do obsługi. Obecnie został wyparty przez żagle bermudzkie i jego warianty.

Żagiel gaflowy ma trapezowy kształt i był rozpinany na specjalnych drzewcach zwanych gaflami. Był uniwersalny, w przeciwieństwie do rejowego ożaglowania, pozwalając na lepsze wykorzystanie wiatru z różnych kierunków. Choć nie dawał takiej prędkości, jego obsługa była łatwiejsza i wymagała mniej załogi, co było dużą zaletą dla statków handlowych i mniejszych jednostek. 

We współczesnym żeglarstwie rekreacyjnym i sportowym dominuje prostsze i bardziej wydajne ożaglowanie bermudzkie. Charakteryzuje się prostym masztem i wykorzystuje trójkątny żagiel. Na jachcie jest on bezpośrednio zamocowany do masztu i bomu. W połączeniu z przednim żaglem, najczęściej fokiem lub genuą, tworzy to układ, który pozwala efektywnie wykorzystywać wiatr na różnych kursach. 

Żagiel z tyłu, czyli grot, pełni najważniejszą funkcję w układzie bermudzkim, szczególnie podczas żeglugi na kursach pełnych i z baksztagu, gdzie odpowiada za generowanie głównej siły ciągu. Jego prosta konstrukcja, duża powierzchnia i łatwość refowania sprawiają, że jest niezastąpiony podczas codziennej żeglugi jachtowej.

Choć ożaglowanie bermudzkie dominuje na większości nowoczesnych jachtów, nie jest to jedyny stosowany typ. Warto wspomnieć też o żaglach gaflowych, cenionych wśród miłośników tradycyjnego żeglarstwa. Na większych jednostkach występuje także ożaglowanie typu kecz i jol, czyli konfiguracje dwumasztowe, pozwalające na lepsze rozłożenie sił napędowych i łatwiejszą obsługę przy silnych wiatrach. W żegludze oceanicznej na znaczeniu zyskało również ożaglowanie kuterowe, z jednym masztem, ale dwoma żaglami przednimi, co zapewnia elastyczność i możliwość szybkiej zmiany konfiguracji żagli w zmiennych warunkach.

We współczesnym żeglarstwie dominują żagle wykonane z materiałów syntetycznych, które zapewniają wysoką wytrzymałość oraz odporność na trudne warunki morskie. Najczęściej spotykanym rozwiązaniem są żagle dakronowe, produkowane z poliestru. Cechują się dużą trwałością, odpornością na promieniowanie UV oraz stosunkowo niską ceną.

W żeglarstwie regatowym stosuje się także bardziej zaawansowane materiały takie jak laminaty, kevlar czy włókna węglowe, które zapewniają lepsze trzymanie kształtu żagla. Są jednak droższe i mniej odporne na uszkodzenia mechaniczne oraz zużycie.

Znajomość rodzajów żagli i ożaglowania pozwala lepiej zrozumieć, jak działa jacht i jakie możliwości dają poszczególne konfiguracje. Bez względu na ich typ, wiedza ta jest niezbędna, by zapewnić sobie bezpieczną i skuteczną żeglugę.