Sygnały dźwiękowe na wodzie – zasady i znaczenie

W trakcie żeglugi ogromne znaczenie ma szybka i jednoznaczna komunikacja pomiędzy jednostkami. Właśnie dlatego statki nadają sygnały dźwiękowe, które służą do informowania innych uczestników ruchu wodnego o zamiarach manewrowych, ostrzeżeniach czy sytuacjach zagrożenia. Podstawowymi elementami sygnałów dźwiękowych statków i jachtów są krótkie (trwające około jednej sekundy) i długie (trwające od czterech do sześciu sekund) tony. 

Historia sygnałów dźwiękowych na morzu sięga wieków i ewoluowała od prostych metod takich jak dzwony, gongi, a nawet działa używane w warunkach mgły. Znaczącym krokiem naprzód było wynalezienie syreny mgłowej, w tym parowej syreny skonstruowanej przez Roberta Foulisa w XIX wieku. Z biegiem czasu nastąpiła standaryzacja sygnałów dźwiękowych i formalizacja przepisów przez organizacje takie jak IMO (Międzynarodowa Organizacja Morska). 

Syrena na statku nazywana jest tyfonem. Może on działać, opierając się na różnych mechanizmach. W dużych statkach morskich najczęściej wykorzystuje się modele pneumatyczne lub elektryczne, których działanie opiera się na zasilaniu sprężonym powietrzem lub energią elektryczną. Są one zdolne do wytwarzania silnych, długich dźwięków o określonej częstotliwości, spełniających wymagania przepisów międzynarodowych. Wymagania prawne dotyczące wyposażenia w urządzenia sygnalizacji dźwiękowej, są uzależnione od długości jednostki.

Na mniejszych jednostkach takich jak jachty żaglowe czy łodzie motorowe, dopuszcza się stosowanie prostszych urządzeń lub sygnałów dźwiękowych mechanicznych, które także spełniają funkcję ostrzegawczą i informacyjną. Jachty o wielkości powyżej 12 metrów powinny być wyposażone w dzwon, a większe (powyżej 100 metrów) również w gong. Mniejsze jednostki (poniżej 12 metrów) mogą nadawać sygnały za pomocą trąbki lub rogu mgłowego.

Podstawowe międzynarodowe przepisy dotyczące sygnałów dźwiękowych zawarte są w Międzynarodowych Przepisach o Zapobieganiu Zderzeniom na Morzu (COLREGs). Obowiązują one zarówno na akwenach międzynarodowych, jak i – w adaptowanej formie – na wodach śródlądowych. 

Sygnały dźwiękowe statków powinny być nadawane:

• przy zmianie kursu,
  
• podczas mijania się w wąskich przejściach,
  
• przy opuszczaniu portu lub wejściu do niego,
  
• w warunkach słabej widoczności (sygnały mgłowe),
  
• w sytuacjach niebezpiecznych lub niejednoznacznych.
  
• Przestrzeganie tych zasad jest niezbędne dla zapewnienia bezpieczeństwa i uniknięcia kolizji między jednostkami.
  

• statki z napędem mechanicznym, które nie znajdują się pod kontrolą, powinny nadawać serię bardzo krótkich dźwięków,
  
• sygnały dźwiękowe statków morskich mogą być uzupełnione o sygnały świetlne, co jest istotne przy komunikacji w nocy.

Jakie są sygnały dźwiękowe? Żeglarstwo rządzi się własnymi zasadami komunikacji, a szczególną rolę odgrywa długość sygnału, jego liczba oraz odpowiednie przerwy między nimi.

Wyróżniamy kilka podstawowych typów sygnałów:

• manewrowe: informują inne jednostki o zamierzonym ruchu statku (na przykład zmiana kursu),
  
• ostrzegawcze: wskazują na możliwe zagrożenie lub niejasność sytuacji na wodzie,
  
• alarmowe: sygnały zagrożenia na przykład pożar lub człowiek za burtą,
  
• mgłowe: stosowane w warunkach ograniczonej widoczności, by zaznaczyć obecność jednostki.
  

Pięć lub więcej krótkich, szybko po sobie następujących sygnałów dźwiękowych oznacza niebezpieczeństwo lub brak zrozumienia intencji drugiej jednostki. Istnieje również możliwość uzupełnienia sygnałów gwizdkiem sygnałami świetlnymi (błyskami) o takim samym znaczeniu. Wymóg potwierdzenia zamiaru minięcia się podkreśla znaczenie wzajemnego zrozumienia i zgody między jednostkami, co pomaga uniknąć potencjalnie niebezpiecznych sytuacji. Użycie długiego sygnału dźwiękowego podczas zbliżania się do niewidocznych zakrętów stanowi proaktywne działanie mające na celu ostrzeżenie innych jednostek o swojej obecności.

W przeciwieństwie do sygnałów manewrowych, które dotyczą bieżących działań nawigacyjnych, sygnał alarmowy ma charakter ostrzegawczy i oznacza wystąpienie sytuacji awaryjnej takiej jak pożar, kolizja, człowiek za burtą czy opuszczenie statku. Najczęściej stosowaną formą alarmu dźwiękowego na statku jest seria bardzo krótkich dźwięków, trwających około jednej sekundy każdy, nadawanych szybko po sobie.

W przypadku odebrania sygnału alarmowego załoga zobowiązana jest do bezzwłocznego działania zgodnie z procedurami bezpieczeństwa obowiązującymi na danej jednostce. Należy także poinformować inne statki w pobliżu, jeśli zagrożenie może mieć wpływ na ich kurs lub bezpieczeństwo.

Warto wspomnieć o alternatywnych sygnałach wzywania pomocy, które mogą obejmować elementy dźwiękowe takie jak EPIRB (Emergency Position-Indicating Radio Beacons), które po aktywacji mogą uruchamiać automatyczne sygnały radiowe. Użycie wielu różnych sygnałów dźwiękowych wzywania pomocy zapewnia redundancję i zwiększa prawdopodobieństwo zwrócenia na siebie uwagi w sytuacji awaryjnej.

Zrozumienie i prawidłowe używanie sygnałów dźwiękowych statków morskich jest niezwykle ważne dla wszystkich żeglarzy i profesjonalistów morskich, aby zapewnić bezpieczną nawigację i uniknąć kolizji. Zaleca się, aby żeglarze zapoznali się zarówno z międzynarodowymi (COLREGs), jak i lokalnymi przepisami dotyczącymi sygnałów dźwiękowych obowiązującymi na obszarach, po których pływają. Należy regularnie sprawdzać i konserwować urządzenia do sygnalizacji dźwiękowej, aby upewnić się, że są sprawne. W końcu bezpieczeństwo na morzu to absolutny priorytet.