Szermierka na wózkach – dyscyplina, którą warto poznać!

Szermierka na wózkach to jeden z najstarszych sportów paraolimpijskich. Twórcą szermierki dla osób z niepełnosprawnościami był sir Ludwig Guttmann, brytyjski neurolog niemieckiego pochodzenia. W latach 40. XX wieku w szpitalu Stoke Mandeville w Anglii wprowadził on sporty jako formę rehabilitacji dla weteranów wojennych z uszkodzeniami rdzenia kręgowego. W ramach tych zajęć, oprócz koszykówki na wózkach czy łucznictwa, zaczęto także organizować pojedynki szermiercze. 

Nie minęło kilka lat, a rozwój szermierki zaczął ewoluować. W 1954 roku we Włoszech zorganizowano pierwsze międzynarodowe zawody w szermierce na wózkach. Natomiast rok później w 1955 roku sport ten trafił pod opiekę Międzynarodowego Komitetu Sportowego dla Niepełnosprawnych (ISOD).

Szermierka na wózkach zadebiutowała jako oficjalna dyscyplina podczas pierwszych igrzysk paraolimpijskich w 1960 roku w Rzymie. Była to niezapomniana paraolimpiada. Szermierka od tego czasu stała się niezwykle popularna i gości na stałe w programie igrzysk paraolimpijskich.

To jeszcze nie wszystko: pierwsze oficjalne Mistrzostwa Świata w szermierce na wózkach odbyły się w 1982 roku. Od tamtej pory zawody te są organizowane regularnie przez Międzynarodową Federację Szermierki na Wózkach (IWAS – International Wheelchair & Amputee Sports Federation) i startują z nich najlepsi sportowcy z całego świata – warto zaznaczyć, że są to również Polacy.

Polska szermierka na wózkach to historia pełna pasji, ambicji i niesamowitych sportowców, którzy zapisali się złotymi zgłoskami na kartach paraolimpijskiej rywalizacji. 

Początki nie były imponujące. W naszym kraju zaczęto myśleć o tej dyscyplinie dopiero w latach 70. i 80, czyli stosunkowo dość późno, a wszystko zaczęło się od entuzjastów szermierki, którzy chcieli dać osobom z niepełnosprawnościami możliwość rywalizacji na najwyższym poziomie.

Pierwsze polskie zawody w tej dyscyplinie odbyły się w latach 80., ale prawdziwy rozwój szermierki na wózkach nastąpił w latach 90. To wtedy nasi szermierze zaczęli odnosić pierwsze znaczące sukcesy na arenie międzynarodowej. Już w 1992 roku na Igrzyskach Paraolimpijskich w Barcelonie Polska zdobyła pierwsze medale w szermierce na wózkach, a w kolejnych latach nasi szermierzy na wózkach byli coraz silniejsi. 

Jeśli już wspominamy o historii polskiej szermierki na wózkach, nie możemy pominąć legend tej dyscypliny. Do grona czołowych zawodników zaliczamy Jacka Gaworskiego – wielokrotnego medalistę mistrzostw Europy i świata. Zgłoskami w historii zapisał się także Dariusz Pender – jeden z najbardziej utytułowanych polskich szermierzy, który przez lata zdobywał medale na paraolimpiadach i mistrzostwach świata.

Warty wspomnienia jest również Adrian Castro – specjalista od szabli, który w Rio de Janeiro w 2016 roku zdobył brązowy medal olimpijski, a potem jeszcze bardziej rozwinął swoją karierę. Na uwagę zasługuje także Jadwiga Polasik, która w indywidualnym turnieju szpady kat. A podczas igrzysk w Atlancie w 199 wywalczyła srebrny kruszec. To bezprecedensowy wynik!

Multimedalistami w tej dyscyplinie są również Marta Makowska (4 złote medale, 0 srebrnych i 3 brązowe), Robert Wyśmierski (2-4-0), Agnieszka Rozkres (2-1-0), Piotr Czop (0-5-1), czy Stefan Makowski, Tomasz Walisiewicz (obaj 0-2-1). Ci sportowcy wielokrotnie stawali na podium. 

Szermierka na wózkach to dyscyplina sportowa dostosowana dla osób z niepełnosprawnościami, w której zawodnicy rywalizują, siedząc na unieruchomionych wózkach. Wózki te są mocowane do specjalnej platformy, co eliminuje możliwość poruszania się i koncentruje walkę wyłącznie na technice oraz refleksie zawodników.

Zawody w szermierce na wózkach odbywają się w trzech broniach.

– Szpada – dostępna zarówno dla kobiet, jak i mężczyzn

– Floret – również dla obu płci.

– Szabla – przeznaczona wyłącznie dla mężczyzn.

Zasady dotyczące obszarów punktowanych w szermierce na wózkach są zbliżone do tych obowiązujących w tradycyjnej szermierce. We florecie punktowane są trafienia w tułów pokryty specjalną kamizelką przewodzącą prąd. Trafienia w ręce, nogi oraz maskę nie są zaliczane.

W szabli i szpadzie liczone są trafienia w obszar od pasa w górę, w tym w tułów, ręce i głowę. Nie uwzględnia się trafień w nogi oraz wózek.

Podczas Igrzysk Paraolimpijskich zawody rozpoczynają się od fazy grupowej, gdzie zawodnicy rywalizują w systemie „każdy z każdym”. Wyniki tej fazy decydują o rozstawieniu w kolejnej części turnieju – fazie pucharowej, w której przegrana oznacza eliminację z zawodów.

Aby zapewnić równe szanse w rywalizacji, zawodnicy podzieleni są na kategorie w zależności od stopnia niepełnosprawności.

– Kategoria A – obejmuje osoby po amputacjach dolnych kończyn lub z ich częściowym niedowładem. Zawodnicy mają pełną kontrolę nad ruchami tułowia i rąk, co pozwala na dynamiczne ataki i obronę.

– Kategoria B – dotyczy osób z uszkodzeniem rdzenia kręgowego, u których występuje porażenie kończyn dolnych oraz ewentualnie niewielki niedowład rąk. Ich zakres ruchów tułowia może być ograniczony.

– Kategoria C – obejmuje osoby z całkowitym porażeniem dolnych kończyn oraz wyraźnym niedowładem kończyn górnych. Ta kategoria nie jest rozgrywana podczas Igrzysk Paraolimpijskich.

Zawodnicy stosują się do surowych zasad dotyczących sprzętu, stroju i bezpieczeństwa. Wymagane jest stosowanie atestowanego sprzętu ochronnego, w tym maski szermiercze, kamizelki oraz rękawic szermierczych. Wszelkie naruszenia zasad fair play mogą skutkować karami, łącznie z dyskwalifikacją.

Chciałbyś trenować szermierkę na wózkach? Możesz sprawdzić ofertę lokalnych klubów szermierczych, skontaktować się z Polskim Związkiem Szermierczym lub odwiedzić stronę Polskiego Komitetu Paraolimpijskiego. Tam z pewnością znajdziesz informację jak zacząć. Co więcej, większość klubów oferuje darmowe treningi próbne, podczas których możesz poznać zasady panujące w tej dyscyplinie sportu, zobaczyć sprzęt i podstawowe techniki.

W co się wyposażyć na początek? Podstawowy sprzęt do szermierki na wózkach to oczywiście broń szermiercza jak szpada, floret, a także maska. Wymagany jest także wózek do szermierki, ale na początku nie musisz go kupować – kluby często udostępniają sprzęt nowym zawodnikom.

Regularne treningi pomogą Ci poprawić refleks, kondycję i technikę. Możesz także uczestniczyć w obozach sportowych i zawodach dla początkujących pod okiem doświadczonych trenerów (bardzo często z warszawskiej AWF). Po opanowaniu podstaw warto spróbować swoich sił w rywalizacji. W Polsce organizowane są turnieje na różnych poziomach – od amatorskich po mistrzostwa krajowe.

Szermierka osób niepełnosprawnych to dynamiczny, a zarazem elitarny sport, który rozwija refleks, koordynację i strategię. Jest dostępna dla osób z niepełnosprawnościami ruchowymi na przykład z minimalnym niedowładem rąk i stanowi część programu paraolimpijskiego.