Żeglarstwo ekstremalne – adrenalina, ocean i granice ludzkich możliwości

Żeglarstwo ekstremalne jest sportem dla tych, którzy nie szukają wygodnego bujania się po zatoce, ale świadomie wybierają walkę z wiatrem oraz własnymi granicami. To pływanie na pełnym morzu lub oceanie, często w warunkach, które dla większości byłyby nie do przyjęcia – sztormy, fale o wysokości kilku pięter, lód, brak snu i samotność trwająca tygodniami to dzień powszedni. 

W odróżnieniu od klasycznego żeglarstwa turystycznego, ekstremalne to wyścig z czasem, pogodą i samym sobą. W regatach oceanicznych nie ma miejsca na błędy, a złamany maszt, zalana elektronika czy kontuzja na środku Pacyfiku to nie hipotetyczne zagrożenia, ale realne sytuacje, z którymi mierzyli się zawodnicy. Żeglarze nie mają wsparcia z zewnątrz, muszą znać się na wszystkim – od nawigacji, przez elektronikę pokładową, po naprawy mechaniczne oraz medycynę. I to najczęściej w pojedynkę.

To właśnie samotność odróżnia część najbardziej prestiżowych wyścigów ekstremalnych – jak Vendée Globe – od klasycznych zawodów zespołowych. Żeglarze płyną długie miesiące dookoła świata, często bez zawijania do portu i bez pomocy z zewnątrz. Decyzje podejmują sami, w ułamku sekundy. Sen ograniczają do kilkunastu minut. Ich cały świat mieści się na kilku metrach długości pokładu.

W ekstremalnym pływaniu bardzo ważne znaczenie ma też technologia. Tradycyjny jacht ustępuje tu miejsca konstrukcjom futurystycznym, zbudowanym z włókna węglowego i zaprojektowanym tak, aby osiągać prędkości porównywalne z motorówkami. W zależności od wyścigu i klasy regat, na oceanach pojawiają się różne jednostki. Na przykład klasa IMOCA 60 to jednokadłubowe, bardzo lekkie jachty wyposażone w tak zwane foile, które unoszą łódź nad powierzchnię wody, zmniejszając opór i pozwalając na ślizg z prędkością nawet 40 węzłów. Są też katamarany oraz trimarany – wielokadłubowe, bardzo szybkie jachty, które potrafią płynąć z zawrotną prędkością, ale wymagają ogromnej precyzji i doświadczenia. Jeden błąd i cała jednostka może się przewrócić w ułamku sekundy.

Silny wiatr, fale sięgające kilku metrów, tygodnie samotności lub intensywnej pracy zespołowej, brak snu i awarie w środku oceanu... W takich realiach rozgrywają się najtrudniejsze zawody żeglarskie świata. Oto wyścigi, które słyną z wymagających tras oraz ekstremalnych zjawisk pogodowych.

To bez wątpienia najtrudniejsze i najbardziej prestiżowe regaty w żeglarstwie ekstremalnym. Start odbywa się co cztery lata z Les Sables-d’Olonne we Francji. Trasa prowadzi dookoła świata, przez trzy oceany, wokół Przylądka Dobrej Nadziei, Horn i Leeuwin. Bez żadnych przystanków oraz bez wsparcia z zewnątrz.

Żeglarze są całkowicie zdani na siebie. Muszą nie tylko żeglować, ale też samodzielnie naprawiać sprzęt, radzić sobie z awariami i ekstremalną pogodą. Warunki? Południowe oceany, fale jak budynki i samotność trwająca ponad 70 dni. To test psychiki, fizycznej wytrzymałości oraz absolutnej samodzielności.

Jednym z najbardziej wymagających startów w żeglarstwie sportowym jest Mini Transat, samotny rejs przez Atlantyk na maleńkich, zaledwie 6,5-metrowych jachtach. To prawdziwy test odporności i umiejętności, a wszystko to przez

• brak łączności,
  
• ograniczoną przestrzeń,
  
• pełne zanurzenie w żywiole.

Start w regatach ekstremalnych to nie kwestia zapisania się i wpłaty wpisowego. Organizatorzy wymagają:

• patentu żeglarza jachtowego,
  
• obeznania oceanicznego, 
  
• przejścia kwalifikacji,
  
• przygotowania jednostki zgodnie z rygorystycznymi normami bezpieczeństwa.
  

Jest kilka takich nazwisk, które zna każdy pasjonat ekstremalnych warunków na otwartym morzu. Oto kilka najsłynniejszych przedstawicieli żeglugi ekstremalnej, którzy musieli stawić czoła prądom morski, rozłąką z rodziną lub przyjaciółmi oraz wymagającym życiem na morzu.

François Gabart to jeden z bardziej utalentowanych żeglarzy oceanicznych we Francji. W wieku 29 lat zwyciężył w regatach Vendée Globe 2012/2013, ustanawiając nowy rekord trasy – zaledwie 78 dni samotnego rejsu dookoła świata. Kilka lat później przeszedł do historii po raz kolejny, gdy samotnie opłynął świat na trimaranie w 42 dni. Jego wyczyny stały się symbolem precyzyjnego przygotowania, nowoczesnej technologii i żeglarskiej odwagi.

Jean Le Cam, często nazywany "Królem Jeanem", to francuski żeglarz, który brał udział w wielu edycjach Vendée Globe. Zyskał ogromny szacunek nie tylko za swoje wyniki, ale też za postawę. W 2020 roku zasłynął akcją ratunkową na Oceanie Południowym, ratując Kevina Escoffiera z tonącego jachtu. Le Cam jest postacią charyzmatyczną, łączącą tradycyjne podejście do żeglarstwa z wieloletnim doświadczeniem.

Armel Le Cléac’h wygrał Vendée Globe 2016/2017, ustanawiając nowy rekord – 74 dni na trasie dookoła świata. Znany jest z wyjątkowej precyzji, analitycznego podejścia i doskonałego przygotowania do każdego rejsu. Jego rywalizacja z François Gabartem należała do najbardziej emocjonujących momentów w historii tych regat.

Mike Golding to jeden z pionierów brytyjskiego żeglarstwa ekstremalnego. Jako pierwszy Brytyjczyk ukończył Vendée Globe bez pomocy z zewnątrz. W trakcie swojej kariery wielokrotnie musiał zmierzyć się z poważnymi awariami, na przykład w 2004 roku po utracie masztu samodzielnie przeprowadził naprawę na środku oceanu. Uważany jest za jednego z najbardziej odpornych i zdeterminowanych zawodników w historii tej dyscypliny.

Na pokładzie jachtu oceanicznego nie ma miejsca na komfort, zwłaszcza gdy żeglujesz samotnie lub w ramach ekstremalnych zawodów. Trudne warunki nie zaczynają się dopiero wtedy, gdy fale przewracają naczynia w kambuzie. Zaczynają się, gdy pogoda przestaje być przewidywalna, a każda decyzja ma wpływ nie tylko na wynik, ale też na życie.

Warunki pogodowe potrafią zmieniać się błyskawicznie. W jednej minucie panuje kompletna cisza, a za chwilę na wodzie wita Cię sztorm z wiatrem przekraczającym 60 węzłów i falami sięgającymi kilkunastu metrów. To nie jezioro, które można opłynąć w godzinę – to otwarty, bezlitosny akwen, na którym nie ma dokąd zawrócić. W takich sytuacjach każdy błąd nawigacyjny, nawet minimalne zejście z kursu, może skutkować poważnymi konsekwencjami, jak na przykład:

• trafieniem na martwą strefę bez wiatru,
  
• stratą przewagi,
  
• ryzykiem kolizji z dryfującym kontenerem.
  

• trudność w przygotowaniu posiłków,
  
• problemy z higieną,
  
• a czasem nawet brak możliwości ogrzania się.

Między Przylądkiem Horn a Półwyspem Antarktycznym leży Cieśnina Drake’a – prawdziwy test dla każdego żeglarza. Nie bez powodu uchodzi za jedno z najbardziej nieprzewidywalnych miejsc na świecie. Wiatry dochodzące do 100 km/h, fale sięgające 15 metrów i nagłe zmiany pogody sprawiają, że nawet największe jednostki mają tu problemy. Jeśli marzą Ci się przygody pod żaglami wśród gór lodowych i pingwinów – przygotuj się na prawdziwe ekstremalne warunki atmosferyczne.

Z pozoru błękitne i spokojne, Morze Tasmana bywa zdradliwe. To właśnie tutaj ocean potrafi wygenerować fale, które powstają daleko od lądu i nagle uderzają w jacht z ogromną siłą. Dla wielu śmiałków ta trasa stała się próbą charakteru i sprzętu. Ciśnienie atmosferyczne potrafi tu spaść w kilka godzin, a nagłe burze przerywają nawet najlepiej zaplanowane rejsy. To destynacja tylko dla naprawdę kompetentnych załóg.

Morze Beauforta położone na północ od Kanady i Alaski kusi pustką oraz surowym pięknem. Ale dla żeglarzy to teren, który może szybko zamienić się w pułapkę. Lód morski dryfuje tu w nieprzewidywalny sposób, zmieniając się w barykady nie do przejścia. Brak portów, ekstremalne warunki pogodowe oraz ograniczona łączność sprawiają, że rejs po tym akwenie wymaga precyzyjnego planowania i ogromnego obycia z wodą. 

Między Półwyspem Indyjskim a Półwyspem Arabskim znajduje się Morze Arabskie. W porze suchej może być spokojne i wręcz sielankowe, ale gdy nadejdą monsuny, woda zmienia się nie do poznania. Ulewne deszcze, cyklony tropikalne i silne prądy sprawiają, że żegluga tu bywa poważnym wyzwaniem. Wyruszeniem w rejs należy poprzedzić dokładnym sprawdzaniem prognoz oraz przygotowaniem sprzętu na każdą ewentualność.

Żeglarstwo ekstremalne wymaga nie tylko odwagi, ale przede wszystkim odpowiedniego przygotowania. Nie chodzi o to, aby rzucać się na głęboką wodę bez planu – bezpieczeństwo i komfort są tu absolutnym priorytetem. Oto aspekty, o które warto zadbać z wyprzedzeniem, zanim wyruszysz w jeden z najbardziej wymagających rejsów życia.

Ekstremalne warunki na oceanie to nie miejsce na naukę podstaw. Niezależnie od wieku, każdy uczestnik wyprawy powinien mieć za sobą solidne doświadczenie żeglarskie – zarówno jako członek załogi, jak i w samodzielnym prowadzeniu jachtu.

Dobrym punktem wyjścia jest ukończenie szkoleń na patent jachtowego sternika morskiego, a jeszcze lepiej – kapitana jachtowego. Cenne będą także kursy z:

• nawigacji elektronicznej,
  
• pierwszej pomocy,
  
• zarządzania sytuacjami kryzysowymi.
  

Przed wyprawą należy upewnić się, że wszystkie niezbędne dokumenty są aktualne:

• paszport,
  
• ubezpieczenie (obejmujące sporty ekstremalne),
  
• świadectwa radiooperatora,
  
• certyfikaty żeglarskie,
  
• wizy (jeśli wymagane).
  

Sprzęt osobisty powinien być jak najlżejszy, funkcjonalny i odporny na wilgoć. Nie ma miejsca na nadbagaż – wszystko musi zmieścić się w miękkim worku żeglarskim i nadawać się do szybkiego suszenia.

Wyprawowa lista obowiązkowa to:

• wysokiej klasy sztormiak z membraną (min. 3-warstwową),
  
• rękawice żeglarskie, przynajmniej dwie pary – na ciepło i na mokro,
• odzież termoaktywna – na zmianę, w tym wełna merino,
• nieprzemakalne obuwie żeglarskie oraz ciepłe skarpety z wełny,
• czapka, komin, opaska, gogle przeciwwiatrowe i okulary polaryzacyjne,
• kamizelka ratunkowa z uprzężą, linką życia i gwizdkiem,
• latarka czołówka z zapasowymi bateriami,
• apteczka pierwszej pomocy, leki indywidualne i podstawowe środki odkażające,
• suche jedzenie, batony energetyczne i termos na czas wacht.
  

Na jachcie nic nie dzieje się przypadkiem. Zanim wypłyniecie, ustal z kapitanem między innymi:

• grafik wacht i posiłków (na przykład system 3h na, 3h wolnego),
  
• procedury awaryjne – na przykład MOB (man overboard), pożar, awaria łączności,
  
• zasady używania toalet i wody pitnej,
  
• system komunikacji – kto i kiedy korzysta z radia satelitarnego.

Zanim zapiszesz się na transatlantycką wyprawę albo rejs dookoła Hornu, zrób „próbę generalną”, na przykład kilkudniowy rejs po Morzu Północnym, Biskajach lub Bałtyku zimą. Pozwoli sprawdzić nie tylko sprzęt, ale przede wszystkim siebie – jak reagujesz na brak snu, chorobę morską i izolację.

Rejsy po wzburzonych morzach to nie są zdecydowanie zwykłe wakacje pod żaglami. Dlatego przygotowanie do ekstremalnych warunków.