Co to jest insulinooporność? Przyczyny, objawy, leczenie i dieta

Insulina jest hormonem produkowanym przez trzustkę. Jej rola w organizmie to przede wszystkim udział w metabolizmie węglowodanów, tłuszczów i białek. Prawidłowe działanie insuliny polega na tym, że jest ona produkowana bezpośrednio po posiłku i wykorzystywana przez tkanki i komórki do wytwarzania energii. W przypadku insulinooporności, czyli obniżonej wrażliwości organizmu na działanie insuliny, organizm nie jest w stanie sam regulować produkcji tego hormonu. Zaburzone mechanizmy regulacyjne powodują coraz większą produkcję insuliny, czyli hiperinsulinemię. W rezultacie może dojść do sytuacji, w której insulinooporność i hiperinsulinemia wzajemnie napędzają się i nasilają, prowadząc do coraz poważniejszych zaburzeń.

Insulinooporność jest często późno diagnozowana, ponieważ jej objawy nie są charakterystyczne i mogą wiązać się z innymi schorzeniami. Do najczęściej występujących symptomów zalicza się:

– przewlekłe zmęczenie i senność,
– obniżony nastrój, rozdrażnienie, ogólne złe samopoczucie,
– spadek odporności,
– problemy z apetytem i napady głodu
– nadciśnienie tętnicze,
– problemy skórne i rogowacenie o ciemnym zabarwieniu,
– w badaniach krwi: podwyższone stężenie glukozy, cholesterolu, trójglicerydów oraz  zwiększone stężenie kwasu moczowego.

W przypadku powyższych objawów insulinooporności zaleca się konsultację z endokrynologiem lub diabetologiem. Są to specjaliści, którzy zajmują się zarówno diagnozowaniem, jak i leczeniem. Podstawowe badanie na insulinooporność, które powinni zlecić, to oznaczenie glukozy we krwi na czczo oraz test obciążenia glukozą (OGTT). Dalsza diagnostyka może obejmować oznaczenie poziomu insuliny we krwi na czczo, profil lipidowy, badania na Hs-CRP czy specjalistyczne testy HOMA-IR (homeostatic model assessment) i QUICKI (quantitative insulin sensitivity check index).

Insulinooporność jest czynnikiem ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2, ponieważ prowadzi do chronicznie podwyższonego stężenia insuliny we krwi, a z czasem do jej względnego niedoboru. Początkowo trzustka kompensuje zmniejszoną wrażliwość tkanek na insulinę, produkując jej coraz więcej, jednak z biegiem lat może dojść do jej wyczerpania. Gdy komórki beta trzustki nie są już w stanie wydzielać wystarczającej ilości insuliny, stężenie glukozy we krwi wzrasta do wartości diagnostycznych dla cukrzycy. Insulinooporność często poprzedza cukrzycę o wiele lat, dlatego jej wczesne rozpoznanie może być ważne dla zahamowania postępu choroby.

Leczenie insulinooporności, poza dietą i aktywnością fizyczną, może obejmować farmakoterapię, suplementację oraz kontrolę innych czynników metabolicznych. Najczęściej stosowanym lekiem jest metformina, która zmniejsza produkcję glukozy w wątrobie i poprawia wrażliwość tkanek na insulinę. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić pacjentowi inne leki takie jak inhibitory SGLT-2 czy agoniści GLP-1, które wpływają na metabolizm glukozy i insuliny. Suplementacja magnezu, witaminy D, kwasu alfa-liponowego czy inozytolu również może wspierać regulację gospodarki węglowodanowej.

Podstawą w walce z insulinoopornością u pacjenta jest odpowiednia zmiana stylu życia, czyli właściwa dieta i regularna aktywność fizyczna. Jadłospis przy insulinooporności powinien być oparty na produktach z niskim indeksem glikemicznym. Oznacza to, że nie powodują one gwałtownych wyrzutów insuliny. Indeks glikemiczny (IG) obrazuje wpływ spożycia określonego produktu na poziom glukozy we krwi w ciągu dwóch godzin od posiłku. Im niższy indeks glikemiczny danego produktu, tym niższe będzie stężenie glukozy po jego zjedzeniu.

Produkty dzieli się na takie o niskim indeksie glikemicznym (IG <55), średnim (IG 56-69) oraz wysokim (IG >70). Niski indeks glikemiczny ma większość warzyw i owoców na przykład jabłka, pomidory, kiwi, brzoskwinie, ogórki, brokuły, kalafior czy kapusta. W tej grupie znajduje się też kasza gryczana i gorzka czekolada. Średni IG mają produkty takie jak razowy chleb żytni, płatki owsiane czy średnio dojrzały banan. Produkty o wysokim IG to w głównej mierze żywność wysoko przetworzona, którą należy wyeliminować z diety, czyli cukier, białe pieczywo, piwo, chipsy, słodzone napoje, ale też arbuz, gotowane buraki, dynia i kasza manna. Z tego powodu warto dokładnie czytać tabele z zestawieniem produktów, ich IG oraz ŁG (ładunek glikemiczny, który zależy od IG i wielkości porcji).

Oprócz diety pacjent powinien wprowadzić do swojej rutyny regularne ćwiczenia na przykład aerobowe czy siłowe. Przydatny do tego będzie sprzęt fitness cardio w siłowni lub domowym zaciszu, a także proste akcesoria treningowe takie jak gumy oporowe, piłka do ćwiczeń czy mata. Bardzo ważna jest przy tym samodyscyplina i wytrwałość w treningach. W trakcie wysiłku glukoza jest pobierana i spalana przez mięśnie, dzięki czemu łatwiej utrzymać prawidłowy poziom cukru we krwi. Regularna aktywność może także pomóc zmniejszyć masę ciała i otyłość brzuszną. Przy insulinooporności należy również zadbać o zdrowy styl życia, w tym wypoczynek i odpowiednią jakość snu.

Insulinooporność, jeśli nie zostanie wcześnie rozpoznana i kontrolowana, może prowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2, dlatego tak ważne jest dbanie o wrażliwość organizmu na insulinę. Oprócz unikania nieodpowiedniej diety istotne jest także monitorowanie masy ciała, by zniwelować nadwagę i otyłość, oraz korzystanie z dostępnych metod leczenia, które pomagają regulować gospodarkę węglowodanową. Świadome podejście do zdrowia i regularne badania mogą znacząco zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań metabolicznych.