Ajurweda – czym jest ten starohinduski sekret długowieczności?

Ajurweda to najstarszy system medycyny naturalnej wywodzący się z Indii, którego korzenie sięgają ponad 3000-5000 lat. Nazwa pochodzi od sanskryckich słów „ayuh” (życie) i „weda” (wiedza), oznaczając „wiedzę o życiu”. Jej celem jest przywrócenie równowagi ciała, umysłu i ducha poprzez odpowiednie odżywianie, terapie oraz praktyki duchowe. Została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za tradycyjny system medycyny komplementarnej.

W obrębie ajurwedyjskiego systemu opracowano osiem specjalizacji: choroby wewnętrzne, chirurgia ogólna, leczenie chorób głowy i szyi, pediatria, toksykologia, nauka o afrodyzjakach, nauka o odmładzaniu oraz psychiatria. Filozofia ajurwedyjska opiera się o zasady i założenia, które zostały spisane w trzech traktatach, czyli Charaka Samhita, Sushruta Samhita i Asthanga Hrudaya. 

Ajurwedyjski styl życia opiera się na teorii pięciu żywiołów, zwanych bhut. Mają one znajdować się we wszystkich elementach świata, przejawiając się na różne sposoby i w różnym natężeniu. Żyjące istoty mają dodatkowy element, czyli pranę. Jest to siła życiowa, która odpowiada za umysłowe, fizyczne i duchowe zdrowie oraz siłę. Wyróżnia się wśród żywiołów:

– Eter (akaśa) – symbolizuje otwartość i duchowość
– Powietrze (waju) – odpowiada za ruch i aktywność
– Ogień (agni) – symbolizuje energię i transformację
– Woda (dźala) – związana z płynnością i emocjami
– Ziemia (prythwi) – oznacza stabilność i siłę

Ajurwedyjska medycyna polega na przywracaniu równowagi między ciałem, umysłem i duchem poprzez indywidualnie dobrane terapie, dietę, zioła i praktyki oddechowe. Oto kilka przykładowych sposobów leczenia:

– Ajurweda na stawy – stosuje się zioła przeciwzapalne, jak kurkuma i boswellia, które redukują ból i obrzęk. 
– Ajurweda: hormony – shatavari i triphala pomagają regulować poziom hormonów, wspierając układ hormonalny zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Stosuje się także terapie oczyszczające, takie jak Panchakarma.
– Ajurweda: depresja – o zdrowie psychiczne z ajurwedą można zadbać poprzez stosowanie brahmi i gotu kola, które wspierają równowagę. Stosuje się też masowanie relaksacyjne, by poprawić nastrój.
– Ajurweda: hemoroidy – zaleca się stosowanie triphali oraz diety bogatej w błonnik, aby poprawić pracę jelit. Zewnętrznie można stosować oleje z neem lub aplikacje żelu z aloesu.
– Ajurweda: przeziębienie – warto pić napary z imbiru, kurkumy i miodu, które wzmacniają odporność i rozgrzewają organizm.
– Ajurweda: tarczyca – zaleca się zioła adaptogenne, takie jak ashwagandha i guggul, które wspierają równowagę hormonalną. Dieta powinna być ciepła i lekkostrawna, unika się zimnych i przetworzonych produktów. 

Masaż pomaga w oczyszczeniu organizmu z toksyn, poprawie krążenia, uelastycznieniu mięśni oraz zrelaksowaniu umysłu. Często stosowane techniki obejmują delikatne ugniatanie, głaskanie i uciskanie określonych punktów energetycznych (marma). Popularne rodzaje to Abhyanga (masaż całego ciała olejkami do masażu), Shirodhara (ciepły strumień oleju na czoło) oraz Udvartana (masaż detoksykujący). Regularne sesje wspierają utrzymanie równowagi fizycznej, emocjonalnej i duchowej.

Naturalne rytuały pielęgnacyjne obejmują stosowanie olejów roślinnych, masek ziołowych, peelingów oraz masowania, które poprawia krążenie i odżywia skórę. Codzienne rytuały, takie jak Mukha Abhyanga (masowanie twarzy) czy oczyszczanie języka pomagają utrzymać blask skóry i zdrowie włosów, podkreślając piękno w naturalny sposób.

Jeśli chodzi o rośliny i zioła, ajurweda kładzie na nie szczególny nacisk. Wspierają one zdrowie i terapię na poziomie fizycznym, mentalnym i emocjonalnym. Wykorzystuje się setki roślin o różnorodnych właściwościach leczniczych, które można stosować w postaci herbat ziołowych, naparów, proszków czy olejów:

– Ashwagandha (withania somnifera) – to jedno z najważniejszych ziół w ajurwedzie. Uznawana za adaptogen, pomaga organizmowi radzić sobie ze stresem, wspiera układ nerwowy i poprawia jakość snu.
– Tulsi (święta bazylia) – uważana za królową ziół, wzmacnia układ odpornościowy, działa przeciwzapalnie i wspomaga układ oddechowy.
– Triphala – to mieszanka trzech owoców (amalaki, haritaki i bibhitaki), która wspiera trawienie, detoksykację organizmu i reguluje pracę jelit.
– Brahmi (bacopa monnieri) – stosowane do wspierania pamięci, koncentracji i ogólnej równowagi umysłowej.
– Neem (azadirachta indica) – posiada właściwości antybakteryjne i oczyszczające. Często stosowany w pielęgnacji skóry i detoksykacji organizmu.

Dosze to biologiczne energie, które wpływają na funkcjonowanie organizmu. Każdy człowiek ma unikatową kombinację dosz, którą określa się w ajurweda testem. Wymienia się trzy: vata, pitta i kapha. Wszystkie powinny występować w organizmie człowieka w naturalnych proporcjach. Jeśli dojdzie do zachwiania którejś z nich, praca organizmu staje się zaburzona.

Vata to połączenie żywiołów przestrzeni i powietrza. Energia ta jest związana z ruchem i aktywnością i przypisuje się ją układowi nerwowemu. Odpowiada za pamięć, a także przeżuwanie i połykanie jedzenia. 

Osoby typu vata są najszczuplejsze ze wszystkich trzech typów i z trudem przybierają na wadze. Zazwyczaj mają wąskie ramiona i/lub biodra, płaską klatkę piersiową, a ich żyły, mięśnie i ścięgna są widoczne. Skóra jest sucha, szczególnie zimą, włosy kręcone i rzadkie. Często mają zimne dłonie i stopy oraz nieregularny tryb życia.

By równoważyć vatę, należy zadbać o regularność w życiu, ciepłe kąpiele, nawilżanie skóry i picie ciepłych napojów. Unikanie stresu i nadmiaru bodźców jest również niezbędne. Warto spożywać przede wszystkim ciepłe zupy, gotowane warzywa, kasze, orzechy i oleje. Unikać natomiast należy surowych potraw, zimnych napojów, kofeiny i produktów wysuszających.

Kapha to żywioł wody i ziemi. Kontroluje wydzielanie śluzu i substancji chroniących narządy wewnętrzne. Osoby typu kapha są dobrze zbudowane, mają szerokie biodra i ramiona, grubą, dobrze nawilżoną skórę oraz gęste włosy. Często mają tendencję do przybierania na wadze ze względu na wolny metabolizm. Regularna aktywność fizyczna, unikanie wilgoci, zmiany w rutynie i lekkostrawna dieta z pikantnymi przyprawami wspomagają równowagę kaphy. Warto spożywać warzywa korzeniowe, przyprawy (imbir, kurkuma) i zboża (gryka, jęczmień). Unikać natomiast lepiej tłustych, ciężkich potraw, produktów mlecznych i słodyczy.

Ajurweda dla początkujących wymaga przede wszystkim zapoznania się z jej filozofią i zasadami. Jej celem jest nie tylko leczenie chorób, ale przede wszystkim zapobieganie im poprzez zdrowy styl życia i świadome podejście do codziennych nawyków. Podstawy ajurwedy obejmują przede wszystkim sprawdzenie, jaka jest Twoja dosza. Co to oznacza dla Ciebie, możesz dowiedzieć się, wykonując test online lub kontaktując się ze specjalistą ajurwedyjskim.

Chcąc wprowadzać w życie zasady, jakimi rządzi się ajurweda, dosze to podstawa. Znając ją, możesz lepiej dopasować dietę, rytm dnia oraz praktyki pielęgnacyjne. Oprócz tego zacznij od prostych zmian w swojej rutynie. Dzień warto zacząć od szklanki wody z cytryną, co pomaga pobudzić układ trawienny. Regularność posiłków jest bardzo istotna — najlepiej spożywać je o stałych porach i unikać podjadania między nimi. Ważnym elementem jest również dbanie o spokojny sen, najlepiej kłaść się spać przed godziną 22:00 i wstawać o świcie.

Ajurweda zaleca także codzienny masaż olejowy (Abhyanga), który odżywia skórę, wspomaga krążenie i łagodzi napięcia. Do niego można używać olejku sezamowego, kokosowego lub odpowiedniego do swojej doszy. Warto również praktykować techniki oddechowe (Pranayama) i medytację. Joga i ajurweda to także dobre połączenie. Wpływa pozytywnie na ciało i umysł.

Ważna jest także sama dieta. Powinna być zrównoważona, dostosowana do pory roku i indywidualnej konstytucji. Ajurweda podkreśla znaczenie świeżych, naturalnych produktów oraz świadomego spożywania posiłków w spokojnej atmosferze. 

Ajurweda to nie tylko system leczenia, ale także filozofia życia oparta na harmonii z naturą i własnym wnętrzem. Praktykowanie jej może przynieść korzyści dla zdrowia fizycznego i psychicznego, wspierając długowieczność i dobre samopoczucie. Warto poznać zasady ajurwedy i wdrożyć je do codziennego życia, by poprawić kondycję organizmu i nastrój.