Sporty ekstremalne – jakie są i po co uprawiać te dyscypliny?

Sporty ekstremalne to aktywności, które są nierozerwalnie związane z podwyższonym ryzykiem poważnych obrażeń lub nawet śmierci. Wyróżniają się nadmiernymi prędkościami, ogromnymi wysokościami oraz dużym wysiłkiem fizycznym. W wielu przypadkach wymagają również specjalistycznego sprzętu i umiejętności. To dziedzina, w której nieprzewidywalne warunki otoczenia zazwyczaj decydują o rezultacie.

Nie istnieje jedna, powszechnie przyjęta definicja tych wszystkich dyscyplin. Sam termin zyskał popularność dopiero w latach 90., gdy marketingowcy zaczęli promować wydarzenia pokroju X Games. Właśnie wtedy sporty ekstremalne zostały mocno rozpropagowane przez ówczesne media, w tym kanały telewizyjne.

W badaniach naukowych często korzysta się z definicji autorstwa dr Rhondy Cohen. Określa ona sporty ekstremalne jako rywalizację lub samodzielną aktywność, w której uczestnik stawia czoła nietypowym wyzwaniom fizycznym i psychicznym.

W przeciwieństwie do sportów tradycyjnych niezwykle trudno utrzymać kontrolę nad wszystkimi zmiennymi. Wiatr, śnieg, fale, ukształtowanie terenu i inne przeciwności mają znaczący wpływ na sportowca. W efekcie nawet najlepiej zaplanowany występ bywa nierzadko zakłócony przez niesprzyjające warunki. Z drugiej strony to właśnie ta nieprzewidywalność wywołuje ogromne emocje i odróżnia sporty ekstremalne od dyscyplin stadionowych.

Pojęcia sportów ekstremalnych i tych wysokiego ryzyka bywają stosowane zamiennie, jednak różnią się zakresem i charakterem. Te pierwsze to sporty uprawiane w trudnych warunkach przyrodniczych (otwarte przestrzenie powietrzne, pustynie, wysokie góry, głębokie i wzburzone wody). Tymczasem sporty wysokiego ryzyka obejmują aktywności, które niekoniecznie odbywają się w niebezpiecznym otoczeniu. Są mimo to związane z urazami lub utratą życia z powodu swojej specyfiki.

Do listy sportów wysokiego ryzyka zaliczamy między innymi rafting na rzekach górskich, nurkowanie z aparatami oddechowymi oraz żeglarstwo na bezpiecznych akwenach. Niebezpieczeństwo w tych dyscyplinach wynika z nurtu wody, zmiennych warunków pogodowych i ograniczonej możliwości udzielenia szybkiej pomocy. W tej grupie znajdują się także sporty walki, jazda konna oraz hokej na lodzie. Są to tym samym aktywności, w których zdarzają się nie do końca przewidziane sytuacje, a kontakt fizyczny może prowadzić do poważnych kontuzji.

Klasyfikacja i rozróżnienie tych dwóch aktywności wynika także ze względu na sprzedaż usług przez towarzystwa ubezpieczeniowe. Ubezpieczyciele precyzyjnie definiują te sporty, ponieważ wpływa to na wysokość składek i zakres ochrony. Często sporty wysokiego ryzyka objęte są podstawową polisą, a aktywności ekstremalne wymagają rozszerzonego, droższego ubezpieczenia.

Najczęściej funkcjonujący podział sportów ekstremalnych opiera się na środowisku, w jakim są uprawiane. Za tym idzie także określona specyfika zagrożeń. Najczęściej wyróżnia się trzy główne kategorie, czyli lądowe, wodne i powietrzne. Jakie są przykłady dyscyplin wśród tej klasyfikacji sportów ekstremalnych?

Sporty wodne zaliczane do ekstremalnych wymagają zarówno umiejętności pływackich, jak i znajomości specyfiki akwenów. Do najpopularniejszych należą surfing na wysokich falach, windsurfing oraz kitesurfing czyli pływanie na desce z siłą wiatru latawca. Ryzyko w tych dyscyplinach wiąże się z siłą fal, wiatru oraz możliwością uderzenia o taflę wody z dużej wysokości.

Wśród bardziej technicznych aktywności wodnych wymienia się ekstremalny spływ rzeczny kajakiem, nurkowanie jaskiniowe i freediving czyli nurkowanie na wstrzymanym oddechu. Wymagają one często używania specjalistycznego sprzętu i ponadprzeciętnych umiejętności radzenia sobie w nieprzewidywalnych warunkach podwodnych lub w rwących rzekach. Dodatkowe niebezpieczeństwo stwarzają zmienne prądy, ograniczona widoczność oraz hipotermia.

Niewielką grupę stanowią także sporty, w których wykorzystuje się sprzęt motorowodny. Wśród ekstremalnych dyscyplin popularne jest narciarstwo wodne, flyboarding (latanie na desce wyposażonej w armatkę, która wypycha wodę pod ciśnieniem), jetboat (łódź napędzana strumieniem wyrzucanym z tyłu). Tu największym zagrożeniem bywa połączenie ogromnych prędkości z trudnym do przewidzenia zachowaniem wody i sprzętu.

Najbardziej charakterystyczną grupą są sporty ekstremalne w powietrzu. Głównie są to skoki ze spadochronem z samolotu oraz BASE jumping, czyli skoki z różnych stałych, wysokich obiektów, przykładowo gór, wieżowców, mostów. Wpisuje się w to także wingsuiting, czyli lot w specjalnym kasku i kombinezonie, który zwiększa powierzchnię nośną ciała.

Dyscypliny takie jak skok na bungee i spacer po linie nad przepaścią (highlining) również wpisują się w tę kategorię. Do mniej ekstremalnych aktywności zalicza się sporty lotnicze, czyli paralotniarstwo, motolotniarstwo i szybownictwo, a nawet baloniarstwo.

Sporty ekstremalne oferują intensywne wrażenia i pomagają rozwijać odporność psychiczną, koordynację oraz umiejętność podejmowania decyzji pod ogromną presją. Z drugiej strony nietrudno o groźne kontuzje, a w niektórych przypadkach na śmiałków czyha nawet śmierć. Dla wielu osób to jednak skuteczny sposób na odreagowanie stresu i oderwanie się od codziennej rutyny. To aktywność dla tych, którzy są w pełni świadomi zagrożeń i konsekwencji wynikających z przekraczania własnych granic.