Strona nawietrzna i zawietrzna w żeglarstwie – teoria żeglowania, kierunek wiatru?

Aby jacht lub inna jednostka pływająca napędzana siłą żagli mogły poruszać się po wodzie, niezbędny jest wiatr. Może on wiać od strony nawietrznej i zawietrznej. Różnice między nimi są bardzo istotne przy wszystkich manewrach. Z zasady uważa się, że:

• nawietrzność jest zjawiskiem, w którym jednostka skręca w kierunku, z którego wieje wiatr, gdy ster jest ułożony neutralnie,
  
• zawietrzność to zjawisko odwrotne, które polega na tym, że jednostka skręca w kierunku przeciwnym niż ten, z którego wieje wiatr, gdy ster jest ułożony neutralnie.
  

Strona nawietrzna jachtu to ta, z której wiatr wieje w żagle lub burtę. W efekcie strona nawietrzna nazywana jest po prostu burtą nawietrzną. W przypadku jednostek płynących z kursami typu fałszywy baksztag i fordewind, stronę nawietrzną określa się w przeciwnej do tej, po której niesiony jest grot.

Strona zawietrzna, czy burta zawietrzna, to ta, w którą nie wieje bezpośrednio wiatr. Oznacza to też burtę przeciwną do tej, w którą wiatr wieje. Strona zawietrzna jest uznawana za „bezpieczniejszą” w kontakcie ze statkiem. Co to oznacza? Jeśli do jednostki ma podpłynąć inna jednostka, robi to od strony zawietrznej, bo tak przeprowadzony manewr umożliwia na przykład przeniesienie ładunku czy przejście na pokład osób, które mają przeprowadzić naprawy.

Opiszmy to na przykładzie. Jeśli jacht ma żagle po lewej stronie i jest na nią przechylony, to oznacza to, że lewa burta jest zawietrzna, a prawa – nawietrzna. Jest to też kurs zwany prawym halsem. Jeśli z kolei żagle są po prawej stronie i jednostka względem osi symetrii jachtu jest przechylona w prawo, to jacht płynie lewym halsem. Burtą nawietrzną jest lewa, a zawietrzną – prawa.

 Wbrew pozorom na żagle na jachcie nie działa wiatr rzeczywisty, tylko wiatr pozorny. Kierunek wiatru pozornego oraz jego siła, co wpływa na prędkość jachtu, jest określany jako wypadkowa wiatru rzeczywistego, czyli wywołanego warunkami meteorologicznymi i ukształtowaniem terenu, a także wiatru własnego (na jednostkach wyposażonych w silnik jest on odczuwalny nawet w bezwietrzny dzień). W określeniu wiatru pozornego pomaga wimpel, czyli mała chorągiewka, która wskazuje na kierunek ruchu powietrza. Czasami używa się też wiatromierzy. Wiatr wpływa na szybkość poruszania się jachtu. Można określać też dzięki temu kurs jachtu względem wiatru.

Względem wiatru pozornego można określić cztery typy kursów podzielone na dwie grupy. Są to:

• kursy ostre, czyli bajdewind i półwiatr, gdzie wiatr pozorny jest ostrzejszy niż rzeczywisty,
• kursy pełne, czyli fordewind i baksztag.
  

• siła ciągu,
  
• siła dryfu.
  

• poruszać się w sposób zrównoważony,
  
• ostrzyć w przypadku jachtu nawietrznego,
  
• opadać w przypadku jachtu zawietrznego.