Koszykówka na wózkach – sprawdź jak się w nią gra!

Koszykówka dla niepełnosprawnych narodziła się w Stanach Zjednoczonych tuż po zakończeniu II wojny światowej. Pierwsze mecze organizowano w szpitalach wojskowych dla żołnierzy, którzy doznali urazów rdzenia kręgowego w trakcie wojny. Inicjatorami tej formy aktywności byli lekarze i rehabilitanci, wśród których wyróżniał się dr Ludwig Guttmann, uważany za ojca współczesnego sportu paraolimpijskiego.

Już w 1946 roku weterani wojskowi w USA założyli pierwsze drużyny, a wkrótce potem zaczęły powstawać kolejne zespoły w Europie. W 1949 roku utworzono National Wheelchair Basketball Association (NWBA) w Stanach Zjednoczonych, która ustandaryzowała zasady gry. W 1960 roku koszykówka na wózkach została włączona do programu pierwszych Igrzysk Paraolimpijskich w Rzymie. Był to krok milowy, który znacznie wpłynął na popularyzację tej rozgrywki.

Obecnie w koszykówkę na wózkach gra się na całym świecie, a jej najmocniejsze ośrodki znajdują się w USA, Wielkiej Brytanii, Niemczech, Hiszpanii i Turcji. Właśnie w tych krajach organizowane są Mistrzostwa Świata w wheelchair basketball, które przyciągają coraz więcej widzów.

Koszykówka na wózkach w Polsce narodziła się w latach 60. XX wieku. W 1974 roku podjęto decyzję o organizacji Mistrzostw Polski, a trzy lata później, w 1977 roku, reprezentacja Polski mężczyzn zadebiutowała na Mistrzostwach Europy w holenderskim Raalte. 

W 1998 roku utworzono Polską Ligę Koszykówki na Wózkach (PLKnW), wzorowaną na rozgrywkach koszykówki osób pełnosprawnych. Liga składa się z rundy zasadniczej oraz fazy play-off, w której drużyny walczą o tytuł Mistrza Polski. 

Do czołowych polskich klubów koszykówki na wózkach należą:

• KSN START Warszawa – aktywnie uczestniczący w rozgrywkach ligowych i turniejach krajowych;
  
• Mustang Konin – Mistrz Polski w sezonie 2020/2021;
  
• Pactum Scyzory Kielce – drużyna regularnie uczestnicząca w turniejach finałowych PLKnW;
  
• IKS Konstancin – klub biorący udział w rozgrywkach ligowych i turniejach krajowych. 

Koszykówka dla niepełnosprawnych na wózkach to dynamiczny sport drużynowy, który pod względem zasad przypomina tradycyjną koszykówkę, ale uwzględnia specyfikę poruszania się na wózkach inwalidzkich. Rozgrywki są organizowane zarówno na poziomie krajowym, jak i międzynarodowym, a sport ten jest częścią programu paraolimpijskiego.

Na boisku grają oczywiście dwie drużyny (po 5 zawodników każda). Jedna drużyna może mieć maksymalnie w składzie 12 zawodników – 5 gra na boisku, a reszta czeka na swoją kolej na ławce rezerwowej.

W koszykówce na wózkach zawodnicy są klasyfikowani według stopnia niepełnosprawności w skali od 1.0 do 4.5 punktu. Jest to system stosowany przez Międzynarodową Federację Koszykówki na Wózkach (IWBF) i ma na celu wyrównanie szans drużyn poprzez uwzględnienie różnego poziomu sprawności zawodników. Aby wyrównać szanse drużyn, suma punktów wszystkich zawodników na boisku w danym momencie nie może przekroczyć 14.0 punktów. Oznacza to, że zespoły są zobowiązane równoważyć składy, łącząc graczy o różnych poziomach sprawności. Dla przykładu, jeśli na boisku jest zawodnik o wartości 4.5, drużyna dobiera innych graczy tak, aby ich łączna suma punktowa nie przekroczyła limitu.

Zawodnicy poruszają się za pomocą specjalnych wózków sportowych, które spełniają określone normy dotyczące wagi, stabilności i wymiarów.

Wózek do gry w koszykówkę nie może przekraczać określonej masy, aby nie dawał zawodnikowi nadmiernej przewagi. Dokładna waga może się różnić w zależności od regulacji krajowych i międzynarodowych. Ponadto sprzęt jest wyposażony w pasy mocujące (na przykład biodrowe), które pomagają zawodnikowi utrzymać stabilną pozycję podczas gry.

Zawodnicy uczestniczący w grze przez cały czas pozostają w swoich wózkach i nie mogą wykorzystywać nóg do poruszania się ani stabilizowania pozycji. Każdy kontakt stóp lub innej części ciała z podłożem jest surowo zabroniony. Jeśli zawodnik dotknie podłogi, może zostać ukarany faulem technicznym, który skutkuje rzutami wolnymi dla drużyny przeciwnej oraz możliwością utraty posiadania piłki.

Koszykówka na wózkach, podobnie jak jej klasyczna wersja, wymaga od zawodników przestrzegania zasad dotyczących przemieszczania się i prowadzenia piłki. Gracz może wykonać maksymalnie dwa odepchnięcia wózka (za pomocą rąk na obręczach kół), zanim będzie zobowiązany do rozpoczęcia kozłowania. Jeśli po dwóch odepchnięciach nie odbije piłki od podłoża, popełnia błąd kroków, co skutkuje utratą posiadania piłki na rzecz przeciwnika.

Przed każdym meczem koszykówki na wózkach niezwykle istotne jest przeprowadzenie odpowiedniej rozgrzewki, która przygotuje organizm do intensywnego wysiłku, zwiększy wydajność oraz zminimalizuje ryzyko kontuzji. Oczywiście, każdy zawodnik powinien zaopatrzyć się w tejpy i stabilizatory, które chronią poszczególne części ciała w przypadku bolesnego upadku lub faulu. 

Pierwszy etap ćwiczeń to oczywiście rozgrzewka. Może to być szybkie poruszanie się wózkiem po boisku, które zwiększa tętno i przepływ krwi do mięśni. Ważne są także krążenia ramion, nadgarstków i szyi, aby zwiększyć zakres ruchu i przygotować stawy do dynamicznych działań.

Drugi etap to rozciąganie dynamiczne. Naprzemienne wymachy ramion w przód i w tył z wykorzystaniem taśm elastycznych świetnie potrafią rozgrzać mięśnie barków i klatki piersiowej. Siedząc w wózku, można także przeprowadzić skręty tułowia w lewo i w prawo, co pomoże w rozgrzaniu mięśni pleców i brzucha.

Teraz pora na ćwiczenia specyficzne dla koszykówki na wózkach jak kozłowanie w ruchu, podania i chwyty oraz rzuty do kosza. W tym celu niezbędna jest piłka do koszykówki. Przydadzą się również rękawiczki sportowe, które zapewniają kontrolę nad wózkiem i piłką, chroniąc jednocześnie dłonie przed otarciami.

Koszykówka na wózkach to wymagający, ale niezwykle widowiskowy sport. Połączenie umiejętności manewrowania wózkiem, precyzji rzutowej i taktycznego myślenia sprawia, że mecze są dynamiczne i pełne emocji!