Park ciemnego nieba. Gdzie oglądać gwiazdy w Polsce?

Zanieczyszczenie światłem to nie tylko problem astronomów lub wielbicieli oglądania nocnego nieba. To zjawisko, które wpływa na rytm życia całego świata, od roślin przez zwierzęta, aż po ludzi. Nadmiar lamp, latarni, reklam świecących w nocy i nieprzemyślanego oświetlenia nocnego sprawia, że niebo rozjaśnia się, i to nawet setki kilometrów od źródła światła. Na nocnym niebie przestają być widoczne gwiazdy, a naturalny cykl dobowy organizmu zostaje zaburzony – trudniej zasnąć, sen jest płytszy, a organizm nie odpoczywa tak, jak powinien.

Z punktu widzenia miłośnika astronomii to ogromna niedogodność. Tam, gdzie niebo powinno być czarne, widoczna jest mleczna łuna, która uniemożliwia obserwację nawet jasnych obiektów. Dlatego coraz więcej osób szuka miejsc, gdzie ciemność jest naturalna. I właśnie tam pojawia się pojęcie parków ciemnego nieba. Polska to jeden z krajów, w których te miejsca są już zaznaczane na mapach!

W Polsce istnieje kilka oficjalnych parków ciemnego nieba, które powstały z myślą o ochronie nocnego krajobrazu. Są to tereny, na których ograniczono źródła sztucznego światła, by umożliwić podziwianie nieba w jego pierwotnej postaci. Zazwyczaj są to obszary oddalone od atrakcji turystycznych.

Zainteresował cię Izerski Park Ciemnego Nieba? Jak dojechać do tego miejsca? W przypadku Izerskiego Parku Ciemnego nieba dojazd możliwy jest jedynie do Świeradowa-Zdroju. Stamtąd możesz iść pieszo albo wjechać kolejką gondolową na Stóg Izerski, a następnie przejść pieszo szlakiem czerwonym i niebieskim lub żółtym do Chatki Górzystów na Hali Izerskiej. Urok Parku Ciemnego Nieba Gór Izerskich nie polega tylko na tym, że świetnie widać tam gwiazdy. Jest on również położony na pograniczu Polski i Czech, co czyni z niego park transgraniczny. To jedno z najlepszych miejsc w Polsce do obserwacji gwiazd i obiektów astronomicznych gołym okiem.

Przy organizacji Parku Ciemnego Nieba w Górach Izerskich współpracują polskie oraz czeskie organizacje, na przykład Obszar Krajobrazu Chronionego Jizerskie hory, Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Akademii Nauki Republiki Czeskiej, a także dyrekcja parków narodowych oraz nadleśnictwa. Park znajduje się w górnej części Doliny Izery i Jizerki, współdzielonych przez Czechy i Polskę. To pierwsza tego typu inicjatywa, utworzona we współpracy różnych organizacji. Na terenie parku znajduje się również ścieżka edukacyjna biegnąca od Chatki Górzystów do Stacji Turystycznej Orle.

Poza oficjalnymi parkami warto wiedzieć, że wiele mniej uczęszczanych miejsc w Polsce wciąż pozwala na uzyskanie dobrej widoczności gwiazd na nocnym niebie. Sprawdzą się tu okolice Suwalszczyzny, Mazur, Puszczy Białowieskiej czy tereny położone z dala od dużych aglomeracji – zwłaszcza wschodnia Polska. Dobrze, jeśli miejsce znajduje się na wzniesieniu, a w jego pobliżu nie ma żadnych źródeł światła. Pomocne bywają specjalne mapy zasięgu zanieczyszczenia światłem – warto je sprawdzić przed planowaną wyprawą.

Jeśli zamiast samotnych wypraw w dziką ciemność wolisz coś bardziej przewidywalnego, możesz odwiedzić obserwatoria i planetaria. W Polsce działa ich kilkadziesiąt – od dużych placówek naukowych, po lokalne inicjatywy edukacyjne. Najsłynniejsze z nich to:

• Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, 
  
• Obserwatorium w Olsztynie,
  
• Toruńskie Centrum Popularyzacji Kosmosu,
  
• Centrum Nauki Keplera – Planetarium Wenus w Zielonej Górze.
  

Polska może nie jest miejscem, w którym często widać zorze polarne, ale i tak sporo się dzieje na niebie. Przede wszystkim warto wypatrywać deszczów meteorów – na przykład Lirydów (wiosną, zwykle w kwietniu) czy Perseidów, które w lipcu i sierpniu przyciągają setki miłośników astronomii. Co kilka lat można zaobserwować częściowe zaćmienie Księżyca, a niekiedy – także Słońca. Opozycje planet, przeloty ISS, jasne komety – to wszystko możesz zobaczyć gołym okiem, jeśli tylko znajdziesz odpowiednio ciemne miejsce.

Nieco mniej znane, ale bardzo widowiskowe są zjawiska takie jak halo wokół Księżyca, srebrzyste obłoki na przełomie czerwca i lipca czy wyjątkowo jasne przeloty satelitów. Praktycznie zawsze w pogodną noc na słabo zaludnionym terenie wolnym od zanieczyszczenia światłem widać gwiazdy i Drogę Mleczną. Same one dostarczą niesamowitych wrażeń, zwłaszcza jeśli na co dzień ich nie widujesz, bo mieszkasz w mieście.

Obserwacja gwiazd w Polsce nie musi być trudna ani kosztowna. Wystarczy odrobina wiedzy, chęci i wyjazd z miasta. Parki ciemnego nieba, odludne zakątki, planetaria – masz wiele możliwości, aby zobaczyć Drogę Mleczną lub oglądać spadające gwiazdy.