Pelota – fascynująca gra rodem z Kraju Basków

Pelota baskijska to sport, który jest znacznie bardziej zróżnicowany, niż mogłoby się wydawać na pierwszy rzut oka. Wywodząca się z Kraju Basków dyscyplina łączy w sobie elementy squasha i tenisa. Rozgrywka toczy się z udziałem piłki, którą zawodnicy odbijają o specjalną ścianę – zwaną frontis lub fronton. Piłka może dotknąć podłoża tylko raz, a gracze muszą zadbać, by przeciwnikowi jak najbardziej utrudnić jej odbicie.

W klasycznej odmianie piłkę odbija się gołą ręką – choć zabezpieczoną plastrami – co czyni grę prawdziwym wyzwaniem dla wytrzymałości zawodników. Piłki używane w baskijskiej pelocie wykonane są ze skóry i bywają zaskakująco twarde – lekka „szmacianka” nie ma tutaj racji bytu. Istnieją również inne wersje gry, w których do odbijania wykorzystuje się rakiety, drewniane kije, czy charakterystyczne rękawice w formie podłużnych koszy. Te ostatnie – zwane cesta pueta – umożliwiają rzuty piłką z ogromną prędkością, co dodaje rozgrywce dynamiki i spektakularności.

Pelota baskijska to sport zarówno drużynowy, jak i indywidualny. W rywalizacji mogą brać udział dwie osoby lub dwie drużyny po dwóch zawodników. W przypadku gry drużynowej jedna osoba zajmuje przednią część boiska, a druga tylną, co wymaga od zawodników precyzyjnej współpracy.

Chociaż pelota baskijska kojarzy się jednoznacznie z Krajem Basków, jej korzenie sięgają znacznie dalej. Sama nazwa „pelota” wywodzi się od francuskiego słowa „pellet”, które oznacza małą kulkę lub gałkę. Niektórzy mogą więc błędnie przypuszczać, że sport ten ma swoje początki we Francji. W rzeczywistości jednak inspiracją dla baskijskiej peloty były rytualne gry piłką rozgrywane w kulturach prekolumbijskich.

Pierwowzór peloty – znany z terenów zamieszkałych przez Inków i Azteków – miał nie tylko sportowy, ale także duchowy wymiar. Rozgrywki toczono na boiskach z kamiennymi obręczami, a piłkę wykonaną z masywnej gumy, odbijano przy pomocy ud i ramion. Gra była wyzwaniem wymagającym niezwykłej zręczności i siły, a jej stawka mogła być tragiczna – porażka nierzadko kończyła się śmiercią przegranej drużyny.

Przybycie hiszpańskich konkwistadorów w XVI wieku przyniosło ogromne zmiany w tej tradycji. Europejczycy zmodyfikowali zasady gry, dostosowując je do własnych potrzeb i gustów. Tak przekształcona pelota została przeniesiona do Hiszpanii, gdzie zyskała uznanie. Szczególną popularnością zaczęła się ona cieszyć w położonym na północy Kraju Basków.

To właśnie Baskowie nadali tej grze unikalny charakter, który przetrwał do dziś. W niemal każdej baskijskiej miejscowości można znaleźć boisko do peloty. Wystarczy jedna odpowiednio zbudowana ściana, aby gra mogła się odbyć. W XVIII wieku pelota przeżywała swój największy rozwój, stając się nieodłącznym elementem baskijskiej kultury.

Na przełomie XIX i XX wieku sport ten został usystematyzowany, a w 1929 roku powstała Międzynarodowa Federacja Peloty Baskijskiej (FIPV). Organizacja ta zrzesza narodowe federacje oraz działa na rzecz promocji i rozwoju dyscypliny. Dzięki FIPV pelota zyskała oficjalny status sportu międzynarodowego, choć wciąż pozostaje najbardziej rozpoznawalna w swoim ojczystym regionie.

Pelota to gra, do której potrzebne są specjalne akcesoria. Mowa tutaj piłce oraz rękawicach, które występują w kilku różnych rodzajach. Jest to na tyle specyficzny sprzęt, że wymaga on osobnego omówienia. Niestety ciężko jest zastąpić go innymi akcesoriami. Co więc warto wiedzieć o piłkach oraz rękawicach do grania w pelotę?

Drugim elementem wyposażenia osoby, która gra w pelotę, są rękawice. Profesjonalnie nazywane są one chistera. Odgrywają one kluczową rolę w przypadku kilku odmian tej gry, zapewniając zawodnikom większą precyzję i siłę odbicia piłki. Istnieje kilka rodzajów rękawic, które są dostosowane do specyfiki danej odmiany peloty oraz charakterystyki rozgrywanego meczu. Oto najważniejsze z nich:

1. Chistera Joko Garbi. Krótka i płytka rękawica stosowana w odmianie Joko Garbi. Rozgrywki z jej użycie odbywają się na frontonie, czyli murze z otwartym boiskiem, co wymaga większej kontroli nad piłką podczas dynamicznych wymian.

2. Grand Chistera. To dłuższa i głębsza rękawica wykorzystywana we Francji w grze na otwartym boisku, zwanym place libre. W hiszpańskiej odmianie tej dyscypliny, rozgrywanej na zamkniętych kortach Jai-Alai, rękawica ta nosi nazwę Cesta Punta. Jej konstrukcja umożliwia silne i precyzyjne odbicia na długą odległość.

3. Chistera de Remonte. Ta rękawica używana jest jedynie w Hiszpanii w odmianie Remonte rozgrywanej na kortach Jai-Alai. To rękawica o średniej długości i płytkim kształcie. Łączy ona w sobie cechy Chistera Joko Garbi i Grand Chistera, co czyni ją bardziej wszechstronną w tej konkretnej grze.

W niektórych odmianach peloty wykorzystywane są również rakiety. W krajach, gdzie gra ta cieszy się dużą popularnością, są one nazywane palas i paletas. Akcesoria te są najczęściej wykonane z drewna. Poszczególne modele różnią się pomiędzy sobą długością, wagą i szerokością. Dzięki temu są one dostosowane do typowej gry oraz preferencji graczy. Wśród rakiet szczególnie należy wyróżnić:

1. Paleta Gomme. W tej kategorii możemy rozróżnić dwa rodzaje rakiet – Paleta Gomme Creuse oraz Paleta Gomme Pleine (Pala Ancha). Pierwszy typ jest większy i waży od 400 do 500 gramów. Jest on wykorzystywany w rozgrywkach trinquet oraz mur a gauche. Druga wersja jest węższa, ale grubsza i waży tyle samo. Oprócz dwóch wymienionych wyżej odmian używana jest również na otwartym korcie place libre.

2. Paleta Cuir i Grosse Pala. Paleta Cuir (Paleta Cuero) to grubsza i węższa rakieta, ważąca od 500 do 600 gramów. Jest stosowana w rozgrywkach trinquet, mur à gauche oraz place libre. Jeszcze cięższa, bo ważąca od 600 do 800 gramów, jest Grosse Pala (Pala Corta), która znajduje zastosowanie w grach na mur à gauche i place libre.

3. Pala Larga. Największa i najcięższa ze wszystkich rakiet, Pala Larga, osiąga wagę do 900 gramów. Używana wyłącznie w Hiszpanii, służy do rozgrywek w grze o tej samej nazwie, charakteryzującej się dużą intensywnością i precyzją odbić.

Pelota rozgrywana jest na różnych rodzajach kortów, które różnią się rozmiarami oraz układem ścian. Standardowe boiska to korty dwuścienne (frontoi w języku baskijskim, fronton w hiszpańskim, fronton we francuskim) oraz bardziej złożone areny, takie jak trinquet, mur à gauche i Jai-Alai. Każdy z nich jest dostosowany do specyfiki gry i różni się wymiarami.

Trinquet to zamknięty kort z czterema ścianami: przednią, tylną, lewą i szklaną ścianą po prawej stronie. Na styku ściany przedniej i prawej znajduje się charakterystyczny kąt o nachyleniu 45 stopni. Kort trinquet ma wymiary 28,50 m długości, 9,30 m szerokości i 8,50 m wysokości, co czyni go kompaktowym boiskiem, idealnym do dynamicznych rozgrywek.

Kort typu mur a gauche („ściana po lewej”) jest popularny we Francji i Hiszpanii. Składa się z przedniej ściany (frontis), lewej ściany oraz tylnej ściany (rebot). Ma wymiary 36 m długości, 10 m szerokości i 10 m wysokości. Natomiast kort Jai-Alai przypomina układ mur a gauche, lecz jest znacznie dłuższy – mierzy aż 54 m długości, co sprzyja bardziej widowiskowym i szybkim rozgrywkom.

Po zapoznaniu się z aspektami technicznymi omawianej dyscypliny czas przejść do przedstawienia oficjalnych zasad peloty baskijskiej. Trzeba wiedzieć, że będą się one nieco różnić w zależności od rodzaju kortu, używanego sprzętu oraz formatu rozgrywek – singlowego lub deblowego. Niezmiennym celem pozostaje jednak zdobycie większej liczby punktów niż przeciwnik. Co o zasadach peloty powinien wiedzieć każdy początkujący gracz?

Po poprawnym wykonaniu serwisu piłka musi zostać odebrana przez drużynę przeciwną. Gracze muszą „zwrócić” ją w taki sposób, aby uderzyła przednią ścianę przed drugim odbiciem od ziemi. Punkt zdobywa drużyna, która wymusi błąd przeciwnika, na przykład, gdy piłka dwa razy odbije się od ziemi, wyjdzie poza pole gry lub nie dojdzie do przedniej ściany podczas zwrotu. Drużyna, która zdobyła punkt, rozpoczyna kolejne rozdanie, wykonując serwis.

Mecz składa się maksymalnie z trzech setów, a zwycięża drużyna, która wygra dwa z nich. Każdy set kończy się, gdy jedna z drużyn osiągnie 15 lub 21 punktów. Zależy to od wcześniej ustalonego formatu. Kluczowym elementem strategii jest takie rozgrywanie piłki, aby maksymalnie utrudnić jej zwrot przeciwnikom, co w praktyce przekłada się na zdobywanie punktów.

Pelota baskijka to fascynująca, choć mało popularna w Polsce gra. W naszym kraju brakuje kortów, które są specjalnie stworzone pod wymagania tej dyscypliny. Nie oznacza to jednak, że zagranie meczu w pelotę jest niemożliwe. Wystarczy ściana oraz kawałek równego terenu, aby wyznaczyć linie. Przydatny będzie jednak sprzęt dedykowany specjalnie pelocie.

Ten znajdziesz w ofercie sklepu sportowego Decathlon! Jako że dbamy o sympatyków każdego ze sportów, również tych mniej popularnych, możesz zakupić u nas akcesoria do peloty. W naszym asortymencie posiadamy między innymi rakiety, piłki oraz specjalne okulary ochronne. Te trzy elementy w pełni wystarczą, aby bawić się tą fascynującą rozrywką rodem z Kraju Basków!