Pchnięcie kulą – co to za dyscyplina? Na czym polega?

Pchnięcie kulą to dyscyplina lekkoatletyczna, której korzenie sięgają starożytności. Pierwsze wzmianki o podobnych konkurencjach pochodzą z czasów Homera, gdzie żołnierze oblegający Troję organizowali zawody w rzucie skałą. W XVII wieku angielscy żołnierze rzucali kulami armatnimi, co z czasem przekształciło się we współczesną formę pchnięcia kulą.

Pchnięcie kulą polega na wyrzuceniu ciężkiej, metalowej kuli ze specjalnego okręgu rzutowego. Średnica koła do pchnięcia kulą wynosi 2,135 m. Należy to zrobić w taki sposób, aby osiągnąć jak największą odległość. Zawodnik musi użyć jednej ręki i zachować kontakt z kołem rzutowym do momentu wypuszczenia kuli, przestrzegając przy tym ściśle określonych zasad technicznych.

Obecnie rekord świata w rzucie kulą mężczyzn należy do Amerykanina Ryana Crousera. 27 maja 2023 roku w Los Angeles uzyskał wynik 23,56 metra. Wśród kobiet, które uprawiają pchnięcie kulą, rekord należy do Nataliji Lisowskiej z ówczesnego Związku Radzieckiego. Pobiła go 7 czerwca 1987 roku w Moskwie, osiągając wynik 22,63 metra.

W Polsce rekord w pchnięciu kulą mężczyzn należy do Michała Haratyka, który 28 lipca 2019 roku uzyskał wynik 22,32 metra, poprawiając swój poprzedni rekord o 24 centymetry. Wśród kobiet najdłużej utrzymującym się rekordem jest wynik Ludwiki Chewińskiej, która 26 czerwca 1976 roku w Bydgoszczy pchnęła kulę na odległość 19,58 metra. Ten rezultat pozostaje niepobity przez polskie zawodniczki od ponad 45 lat.

Zawodnik wykonuje ruch ze wspomnianego już okręgu rzutowego. Jest to wyznaczona strefa startowa, której nie można opuścić, ani dotknąć jej zewnętrznych krawędzi przed wypuszczeniem kuli. Rzut uznaje się za ważny, jeśli kula upadnie w wyznaczonym sektorze o kącie 34,92 stopnia. Każde odstępstwo od tych zasad skutkuje unieważnieniem próby.

Podczas pchnięcia kula musi być prowadzona blisko szyi, a wypchnięcie musi odbywać się ruchem ręki w górę i do przodu, bez jej odrywania od ciała przed końcem ruchu. Zawodnik ma określony czas na wykonanie pchania – zazwyczaj 30 sekund od momentu wejścia do okręgu. Odległość mierzy się od wewnętrznej krawędzi obrzeża okręgu do najbliższego śladu, jaki kula pozostawiła w ziemi. Najdalszy ważny rzut wygrywa, a w przypadku remisu decyduje drugi najlepszy wynik.

Zarówno w mistrzostwach świata, jak i na igrzyskach olimpijskich, w kwalifikacjach, każdy zawodnik ma 3 próby, aby osiągnąć wymagane minimum kwalifikacyjne lub znaleźć się w gronie 12 najlepszych zawodników, którzy awansują do finału. W tym wypadku ma się już 6 prób. Zawody mogą odbywać się na hali oraz na otwartym stadionie. 

Istnieją dwie główne techniki pchnięcia kulą, czyli technika z doskoku oraz obrotowa:

– technika z doskoku – zawodnik ustawia się tyłem do kierunku pchnięcia, z kulą spoczywającą na palcach dłoni dominującej, przytrzymywaną w pobliżu szyi. Stopy są ustawione w linii, a ciężar ciała spoczywa na nodze wykrocznej. Następnie wykonuje się energiczne odepchnięcie ze stopy wykrocznej, przesuwając ciało w stronę przodu okręgu rzutowego. Ruch jest szybki i płynny, a ślizg kończy się na ustabilizowanej pozycji do wypchnięcia kuli. Teraz należy zrobić dynamiczny ruch ręki w górę i do przodu. Siła pochodzi z wyprostu nóg, bioder i tułowia,

– technika obrotowa – tutaj również zaczyna się w pozycji tyłem do kierunku pchnięcia, ale należy przygotować się do ruchu obrotowego podobnego do techniki rzucania dyskiem. Wykonuje się pełny obrót w kole rzutowym, przesuwając ciężar ciała w sposób kontrolowany. Obrót kończy się ustawieniem ciała twarzą do sektora, w stabilnej pozycji do wypchnięcia kuli. Pchnięcie również jest dynamiczne, jednak wymaga to większej precyzji i balansu.

Metodyka nauczania pchnięcia kulą opiera się na podziale na ćwiczenia ogólnorozwojowe, techniczne i specjalistyczne, dostosowane do poziomu zaawansowania ucznia. Nauczanie zaczyna się od etapu wstępnego, gdzie kształtuje się ogólną sprawność fizyczną oraz zapoznaje się z podstawami techniki. Ćwiczenia obejmują naukę prawidłowego chwytu, statyczne pchnięcia z miejsca oraz koordynację ruchów w uproszczonych warunkach. Ważny jest rozwój siły, równowagi i dynamiki poprzez ćwiczenia ogólnorozwojowe, takie jak rzucanie piłkami lekarskimi czy przysiady.

W dalszym etapie wprowadza się technikę z doskoku, pracę nad równowagą oraz płynność ruchów w kole rzutowym. W miarę zaawansowania doskonali się ją i wprowadza technikę obrotową, która pozwala generować większą siłę. Ćwiczenia obejmują dynamiczne pchnięcia z pełnym ślizgiem, rotację bioder oraz stabilizację pozycji końcowej. 

Pchnięcie kulą to wymagająca dyscyplina, która łączy siłę, technikę i precyzję. Opanowanie jej wymaga nie tylko odpowiedniego sprzętu, ale także systematycznego treningu, znajomości zasad oraz zaangażowania.